Van strenge geleerde tot heethoofd: de ‘zieke’ berichtgeving over gedode IS-terreurleider

Terreurgroep Islamitische Staat (IS) heeft, bijna een week nadat president Donald Trump het bekendmaakte, de dood bevestigd van leider Abu Bakr al-Baghdadi. Hij was een ‘strenge religieuze geleerde’, kopte The Washington Post boven zijn overlijdensbericht. ‘Echt ziek’, zei minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo over de kop die in Amerika alom wordt bespot en snel werd aangepast. Ook diverse Nederlandse media werden overladen met hoon om hun berichtgeving over de IS-leider en zijn dood. Een overzicht.

Woede en spot om kop ‘strenge religieuze geleerde’ van WaPo

‘Abu Bakr-al Bagdhadi, strenge religieuze geleerde aan het roer van Islamitische Staat, sterft op zijn 48e’. Het landelijke dagblad The Washington Post – waarop het Witte Huis onlangs het abonnement heeft opgezegd, net als op The New York Times – liet de kop na een storm van kritiek niet lang staan. In de aangepaste versie werd al-Baghdadi betiteld als ‘extremistische leider van Islamitische Staat’. Opmerkelijk genoeg werd hij in de allereerste kop van de ‘WaPo‘ nog wel een ‘terreurleider’ genoemd, maar kennelijk vond de redactie die beschrijving niet voldoen.

Onder anderen Newt Gingrich, de voormalige Republikeinse presidentskandidaat en oud-voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, sprak schande van de berichtgeving. ‘Dit laat zien hoe ongelooflijk de linkse media zijn geworden,’ schreef hij op Twitter. Ook de zoon van de president, Donald Trump Jr., liet geen spaan heel van de kop: ‘Vijand van het volk? Met koppen als deze, en het feit dat media als The Washington Post en andere in de MSM [mainstream media, red.] de president van de Verenigde Staten strenger kritiseren dan de leider van ISIS, een serieverkrachter en -moordenaar, begin je dat wel te denken!’

Later op de dag reageerde de krant schuldbewust op de losgebarsten woede. ‘Over ons overlijdensbericht van al-Baghdadi, de kop had nooit zo mogen luiden en we hebben die snel aangepast,’ schreef Kristine Coratti Kelly, volgens haar eigen twitteraccount ‘vicepresident en algemeen communicatiemanager’ van The Washington Post.

Lees de blog van Afshin Ellian nog eens terug: Met dood Al-Baghdadi is jihadisme niet verslagen

De mea culpa ten spijt, in de (sociale) media bleef de krant nog dagen het mikpunt van woede. Vanuit het Witte Huis zelf kwam ook kritiek. Minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo schoof donderdag aan bij televisiezender Fox News, en reageerde desgevraagd op de krantenkop: ‘Ze zijn de weg kwijt,’ aldus Pompeo. ‘Dit is een man die honderden heeft gedood. Zeggen dat Abu Bakr al-Baghdadi iets anders was dan een moorddadige terrorist, is echt ziek.’

De krant valt ook spot ten deel. De afgelopen week deelden honderden twitteraars onder de hashtag #WaPoDeathNotices fictieve overlijdensberichten als: ‘Adolf Hitler, toegewijde kunstliefhebber, dierenrechtenactivist en talentvol redenaar, sterft op zijn 56e’. Door massamoordenaars op eufemistische wijze te herinneren aan de hand van positieve of onschuldige eigenschappen, willen de twitteraars de absurditeit van de kop in The Washington Post aanduiden. Een selectie van de tweets:

‘Leger vol heethoofden’, kritiek op Trump

Niet alleen in de Verenigde Staten leidde de berichtgeving over de gedode IS-leider tot verbijstering. Diverse grote Nederlandse media besteedden in de krant of op papier aandacht aan al-Baghdadi en de koers die IS onder zijn leiderschap voer in het ‘kalifaat’ in delen van Syrië en Irak. Zo noemde Trouw noemde hem maandag een ‘impulsieve leider van leger vol heethoofden’:

In talkshow De Wereld Draait Door werd de dood van terreurleider diezelfde avond besproken met oud-commandant der strijdkrachten Peter van Uhm en Nieuwsuur-presentator en voormalig Amerika-correspondent Eelco Bosch van Rosenthal. Er waren complimenten voor de militaire operatie tegen al-Baghdadi en Trump kreeg bijval in zijn bewering dat ‘de wereld een stuk veiliger is geworden’, maar het grootste deel van de uitzending bestond uit het kritiseren van de Amerikaanse president voor de wijze waarop hij het nieuws bekendmaakte.

‘Ik vind dit jammer dat dit op zo’n manier gaat,’ zei Van Uhm na een fragment waarin Trump vertelde hoe al-Baghdadi zou zijn gestorven. ‘Natuurlijk moet je maximale transparantie geven, maar je moet ook nadenken over: “Wat zijn de gevolgen van hoe je dit bericht naar buiten brengt?”‘ Zo vroeg de generaal zich af waarom Trump het nodig vond te melden dat de IS-leider drie kinderen met zich mee de dood innam.

In 2014 zei Peter van Uhm dat hij ‘alleen maar respect’ had voor Syriëgangers. Lees de blog daarover van Afshin Elllian terug: Nee generaal Van Uhm, Syriëgangers verdienen geen respect

Ook had de Amerikaanse president volgens Van Uhm beter achterwege kunnen laten dat bij de operatie honden zijn ingezet: ‘We weten volgens mij allemaal dat voor sommige mensen van het moslimgeloof honden eigenlijk onreine dieren zijn. En dan zet je het ook nog zo neer dat hij [al-Baghdadi] door honden achterna werd gezeten.’ Van Uhm zei dat Trump ‘zout in de wonde strooide’ door de IS-leider in zijn toespraak te beschrijven als een ‘laffe hond’, en vroeg zich af wat de president daarmee wilde bereiken. Zo beweerde hij dat Trump ‘mensen die toch al sympathie hebben voor de ideeën van IS‘ met zijn toespraak ‘alleen maar verder die kant opduwt’.

Vervolgens vergeleken Bosch van Rosenthal en Van Uhm de operatie met de operatie tegen Osama bin Laden onder Trumps voorganger Barack Obama, en de manier waarop laatstgenoemde dat bekendmaakte. Beiden kwamen tot de conclusie dat Obama zich waardevoller en respectvoller zou hebben gedragen jegens de vijand. Van Uhm: ‘Ook al heb je geen respect voor wat IS of IS-aanhangers doen, kun je nog steeds met respect daarna met de doden omgaan.’

Maandagavond kwam al-Baghdadi’s dood ook bij televisieprogramma Pauw aan de orde. Na een korte analyse van Trumps toespraak, waarin staatssecretaris van Volksgezondheid Paul Blokhuis (ChristenUnie) het afkeurde dat de president de dood van drie kinderen meldde, werd ingezoomd op wie de IS-leider was en waar hij vandaan komt.

Journalist en programmamaker Sinan Can, die het ‘kalifaat’ en ook het geboortedorp van de IS-leider Samarra bezocht, gaf daarover uitgebreide uitleg. Een van de opmerkelijkste dingen die Can ter plaatse over al-Baghdadi hoorde, was dat hij een ‘goede voetballer schijnt te zijn geweest’. Dat citaat werd door de redactie van Pauw bij het fragment geplaatst op Twitter, vergezeld van de tekst dat Abu Bakr al-Baghdadi een ‘mysterieus, haast mythisch figuur’ was. De tweet viel allerminst in goede aarde, waarna Pauw die even later weer verwijderde.

De gruweldaden van al-Baghdadi’s Islamitische Staat

Gezien de daden van Abu Bakr al-Baghdadi lijken eufemistische berichten over de Irakees niet erg op hun plaats. Wegens gebrekkige documentatie is het precieze aantal slachtoffers van IS moeilijk in te schatten, maar vast staat dat het er vele duizenden zijn. Sinds hij zich in juni 2014 officieel tot kalief uitriep, noteert Wikipedia minstens 6.000 slachtoffers van door IS gepleegde of geïnspireerde aanslagen over de hele wereld.

Het betreft hierbij alleen terreur, geen doodstraffen die veelvuldig werden voltrokken in het ‘kalifaat’, dat op zijn hoogtepunt grote delen van Syrië en Irak (88.000 vierkante kilometer) besloeg en zo’n acht miljoen inwoners telde.

Meer nog dan de aantallen slachtoffers, verbijstert de wijze waarop velen van hen werden omgebracht. Zo werden vele video’s gepubliceerd van onthoofdingen van onschuldige burgers, zoals de Amerikaanse journalisten James Foley en Steven Sotloff en de Britse hulpverlener David Haines, allen in 2014. Ook de gruwelijke beelden van de verbranding van een Jordaanse piloot en twee Turkse soldaten en de verdrinking van onbekende ‘spionnen’, allen gevangen in kooien, gingen de wereld over. In 2015 werden groepen koptische en Ethiopische christenen onthoofd op stranden. Ook de massagraven van vele honderden Jezidi’s in Noord-Irak, een van de meest onderbelichte groepen slachtoffers van IS, wekken afschuw.

Buiten de misdaden in het ‘kalifaat’ en andere door IS gecontroleerde gebieden, werden grote steden in Europa de afgelopen jaren veelvuldig getroffen. Enkele gruwelijke aanslagen die door IS werden opgeëist, hadden plaats in Parijs (november 2015, 131 doden), Brussel (maart 2016, 31 doden), Nice (juli 2016, 86 doden), Berlijn (december 2016, 12 doden), Manchester (mei 2017, 22 doden) en Barcelona (augustus 2017, 15 doden). Daarbij moet wel worden aangetekend dat niet van al deze aanslagen bekend is dat IS er daadwerkelijk opdracht voor heeft gegeven.

De nieuwste details over de operatie om al-Baghdadi te doden

Donderdag pas bevestigde IS zelf dat leider Abu Bakr al-Baghdadi inderdaad is gedood door de Amerikanen. ‘Wij rouwen om u, commandant van de gelovigen,’ meldde IS-persbureau Amaq. Ook liet Amaq weten dat Abi Ibrahim Al-Hashemi Al-Qurashi de gedode leider opvolgt. IS heeft ook de dood van Abu al-Hassan al-Muhajir bevestigd, nadat Trump dinsdag al meldde dat de vermoedelijke ‘tweede man’ van de terreurorganisatie ook was gedood. De Amerikaanse president noemde toen geen namen.

Nadat Trump zondag bekendmaakte dat Abu Bakr al-Baghdadi was gedood tijdens een operatie van Amerikaanse militairen, zijn de afgelopen week steeds meer details naar buiten gekomen. Zo is de IS-leider uitgeschakeld met behulp van een hond genaamd Conan, die in Nederland is getraind. Volgens een tweet die Trump woensdag verstuurde, verlaat de hond ‘ergens volgende week het Midden-Oosten om naar het Witte Huis te komen’. De hond is een ‘Amerikaanse held’, zo schrijft de president bij een bewerkte foto waarop hij het dier een eremedaille om doet:

Het Amerikaanse ministerie van Defensie heeft woensdag de eerste beelden openbaar gemaakt van de aanval van een commandoteam waarbij IS-leider Abu Bakr al-Baghdadi werd gedood. Op de vrijgegeven beelden is de inval te zien van het Amerikaanse commandoteam dat met behulp van explosieven het verblijf van al-Baghdadi probeert binnen te komen.

Vervolgens is een grote zwarte rookpluim te zien nadat het gebouw grotendeels met de grond gelijk is gemaakt. ‘Het ziet er uit als een parkeerterrein, met grote kuilen,’ aldus generaal Kenneth McKenzie, de commandant van de Amerikaanse strijdkrachten, die toezicht houdt op de Amerikaanse troepen in het Midden-Oosten. Om te voorkomen dat het gebouw waarin al-Baghdadi werd gedood een ‘soort bedevaartsoord zou worden’, was het volgens McKenzie de bedoeling om het gebouw compleet te verwoesten.

Maandag werd al bekend dat de operatie is vernoemd naar Kayla Mueller, een Amerikaanse hulpverlener die voor Artsen Zonder Grenzen werkte in Syrië. Zij werd in 2013 in Aleppo ontvoerd en gevangengenomen door IS, en stierf in 2015 op onbekende wijze. In haar gevangenschap werd ze meermaals verkracht door al-Baghdadi zelf, en gemarteld omdat ze weigerde afstand te nemen van haar christelijke geloof. Door de operatie om de IS-leider te doden naar haar te vernoemen, wilden de Verenigde Staten Mueller en haar ouders eren.