Voor het eerst sinds maart is er weer diplomatiek overleg tussen Turkije en Griekenland over geschillen in de Middellandse Zee. Een recent gesloten Frans-Grieks defensiepact drijft de twee NAVO-partners Griekenland en Turkije nog verder uit elkaar. Nieuwe confrontaties zijn niet uitgesloten.
1. Wat speelt er ook alweer tussen Turkije en Griekenland?
De twee landen zijn al tientallen jaren elkaars vijand in het oostelijk deel van de Middellandse Zee: de Egeïsche Zee en de wateren rond Cyprus. Hier claimt zowel Griekenland als Turkije eilanden en territoriale wateren. Bekend voorbeeld is het eiland Cyprus dat na een staatsgreep en inval in 1974 werd opgesplitst in een Grieks en een Turks deel.
Lees ook het commentaar van Robbert de Witt: Kat in het nauw Erdogan heeft maar een wapen over
In de Middellandse Zee zijn grote gas- en oliereserves ontdekt, maar het is onduidelijk wie hierop recht heeft. De Turkse zoektocht naar deze energiebronnen leidde de afgelopen jaren tot verscheidene confrontaties. Tijdens boringen kwamen de Turken dicht in de buurt van Griekse eilanden. Volgens Griekenland zijn veel van deze Turkse olie- of gasexploraties bedoeld om soevereiniteit te benadrukken of om gebied te claimen.
In 2020 kwamen Griekenland en Turkije op de rand van oorlog. Een Grieks marineschip raakte een fregat dat het Turkse exploratieschip Oruç Reis begeleidde. De botsing had plaats in betwiste wateren bij het eilandje Kastellorizo, waar door Griekenland militairen werden gemobiliseerd. Sinds januari dit jaar voeren Turkije en Griekenland gesprekken over de situatie in de Middellandse Zee.
2. Wat is er besproken?
Op woensdag 6 oktober ontmoetten Turkije en Griekenland elkaar in Ankara. Beide partijen legden voor de zoveelste keer hun onenigheden op tafel. Concrete oplossingen voor de-escalatie bleven uit. Het waren slechts verkennende gesprekken. Een woordvoerder van de AK-partij van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan veroordeelde later op de dag de ‘maximalistische idealen’ van Griekenland in de oostelijke Middellandse Zee en de Egeïsche Zee.
Twee dagen voor de bespreking deed Griekenland een soortgelijke uitspraak en sprak het over ‘onaanvaardbare Turkse provocaties’. In de dagen voor de bespreking in Ankara laaide het conflict weer op.
3. Waarom is er weer ruzie?
Het gaat wederom over schepen en territoriale claims. Zondag 3 oktober zou Turkije het Grieks-Cypriotische onderzoeksschip Nautical Geo hebben ‘weggehaald’ uit een door Turkije geclaimd stuk zee, zo meldde de Turkse minister van Defensie. Het schip zou zijn gewaarschuwd dat het door verboden gebied voer. Hoe het schip is verwijderd, blijft onduidelijk.
De spanningen lopen verder op sinds Griekenland eind september een defensiepact ter waarde van 3 miljard euro sloot met Frankrijk. Hierdoor neemt de Griekse militaire macht in de Middellandse Zee flink toe.
4. Wat houdt de deal in?
De Griekse premier Kyriakos Mitsotakis koopt onder meer drie fregatten in Frankrijk met de optie op een extra. In januari kocht Griekenland al achttien Franse gevechtsvliegtuigen ter waarde van ruim 2 miljard euro en in september werden er zes bijbesteld. Volgens Mitsotakis is er geen intentie tot een wapenwedloop met Turkije. Toch heeft het daar de schijn van. Griekenland heeft op dit moment dertien verouderde fregatten. Turkije heeft er zestien.
Zowel Mitsotakis als de Franse president Emmanual Macron noemt het ‘de eerste moedige stap naar Europese strategische autonomie’. Voor Macron – en de Franse defensie-aannemer Naval Group – komt de samenwerking op een goed moment. In het vorige maand gepresenteerde AUKUS-pact spelen Frankrijk en de Europese Unie geen rol. Eensgezindheid in de Europese Unie over het conflict in de Middellandse Zee is er nog niet. Er spelen verscheidene belangen. Zo verkoopt Duitsland nog altijd onderzeeboten aan de Turkse marine.