Na bijna een jaar onderhandelen is een hernieuwd atoomakkoord met Iran heel dichtbij, zeggen de Europese Unie en Teheran. Ook Amerika wil de deal herstellen en gaat daarvoor samenwerking met Rusland niet uit de weg. Hoe staan de onderhandelingen ervoor?
1. Hoe dicht zijn de partijen bij een deal?
Al weken gaan er geruchten dat een hernieuwd akkoord met Iran ophanden is. Vorige week verklaarde de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Hossein Amirabdollahian dat een nieuwe deal dichterbij dan ooit is. Op een internationale conferentie in Doha afgelopen weekeinde zei Kamal Kharazi, de Iraanse adviseur van hoogste leider Ali Khamenei, dat er snel een deal kan komen.
Lees ook dit profiel van Josep Borrell: zwak en vaak blunderend
Ook Josep Borrell, de buitenlandchef van de Europese Unie, was optimistisch en zei dat een akkoord ‘heel dichtbij’ is. EU-onderhandelaar Enrique Mora was op dat moment in Teheran om met de Iraanse hoofdonderhandelaar de laatste details van het akkoord te bespreken. Eerder deze maand zei Borrell dat de tekst vrijwel af is.
De afgelopen elf maanden spraken de oorspronkelijke deelnemers Iran, het Verenigd Koninkrijk, China, Frankrijk, Duitsland en Rusland – met tussenpozen – in Wenen om het atoomakkoord met Iran uit 2015 nieuw leven in te blazen. Amerika nam indirect deel aan de onderhandeling en overlegde via tussenpersonen. In 2015 werd afgesproken dat Iran een groot deel van zijn nucleaire activiteiten ontmantelt in ruil voor sanctieverlichting. De Amerikaanse president Joe Biden beloofde de deal met Iran te herstellen. Zijn voorganger Donald Trump zegde het akkoord in 2018 eenzijdig op.
2. Zijn de Verenigde Staten ook optimistisch?
Volgens Antony Blinken, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, is het atoomakkoord de beste manier om de nucleaire activiteiten van Iran aan banden te leggen en zo te voorkomen dat het land kernwapens ontwikkelt. Blinken is op dit moment in Israël waar hij met een aantal Arabische landen een mogelijk nieuwe deal bespreekt.
Toch zijn de Verenigde Staten een stuk somberder over het sluiten van een akkoord op korte termijn. Robert Malley, de Amerikaanse speciale gezant voor Iran, temperde de verwachtingen op de conferentie in Doha. Malley: ‘Ik kan er niet zeker van zijn dat een deal ophanden is. Een paar maanden geleden dachten we ook dat we er dichtbij waren.’
Bovendien klinkt er in de Amerikaanse Senaat weerstand tegen een hernieuwd akkoord met Iran. 49 Republikeinen zeggen een nieuw akkoord niet te steunen. Volgens de Senatoren kan de deal niet voorkomen dat Iran toch kernwapens ontwikkelt. Zo is de speelruimte voor Biden zeer beperkt. Hij kan het zich niet veroorloven dat partijgenoten zich ook tegen hem keren.
3. Rusland is ook een van de ondertekenaars. Maakt de oorlog in Oekraïne de kans op een deal met Iran kleiner?
De EU legde de onderhandelingen kort na de Russische inval in Oekraïne stil. Rusland eiste garanties van de Verenigde Staten dat het, ondanks economische sancties, deel kan nemen als volwaardig partner van het atoomakkoord. Of hierover afspraken zijn gemaakt, blijft onduidelijk. Maar volgens de Russische minister van Buitenlandse Zaken, Sergej Lavrov, heeft Rusland garanties van de Verenigde Staten gekregen.
Lees meer over het atoomprogramma van Iran: Sabotage op het hoogste niveau
4. Dus alle knelpunten zijn uit de weg?
Nee, een groot struikelblok staat nog overeind. Teheran eist dat de Iraanse Revolutionaire Garde, het elitekorps van de Iraans hoogste leider, van de Amerikaanse lijst van buitenlandse terreurgroepen verdwijnt. In 2019 werd de machtige militaire groepering door Trump aangemerkt als terreurgroep.
Dat maakt het voor Amerikanen strafbaar zo’n organisatie te steunen en leden daarvan mogen de Verenigde Staten niet in. Volgens de Amerikaanse gezant Malley zullen, wat er ook gebeurt, veel sancties tegen de Revolutionaire Garde blijven bestaan. Zelfs als zij hun zin krijgen en de regering van Biden ze van de lijst haalt.