De voormalige journalist Éric Zemmour is de grote verliezer in de broederstrijd die nationalistisch rechts in Frankrijk verscheurt. Marine Le Pen gaat hem volgens de peilingen verpletteren bij de presidentsverkiezingen. Het succes van Le Pen is vooral een kwestie van stijl, schrijft René ter Steege, want in de kern zijn ze het goeddeels eens.
Zemmours teloorgang is razendsnel gegaan. Begin dit jaar voorspelden peilingen nog dat hij Le Pen zou vervangen als de onbetwiste leider van hard rechts. ‘Marine’ gold als te gematigd, te respectabel, te zeer gebrand op aanvaarding door het establishment om nog voor radicaal te kunnen doorgaan.
René ter Steege (Den Haag, 1949) werkte na zijn studie Frans als verslaggever en redacteur buitenland bij Het Parool en de Franse krant Le Monde. Hij vertaalde boeken uit het Frans en schreef over extreem-rechts in Frankrijk, onder wie Marine Le Pen.
Ingezonden opinieartikelen worden geselecteerd door de redactie, maar vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs het standpunt van EW.
De vurige, in permanente staat van boosheid gedrenkte Zemmour zou zondag 10 april veel meer stemmen krijgen in de eerste verkiezingsronde.
Een Frankrijk-specialist van dagblad The New York Times schreef op basis van die peilingen al een soort politieke necrologie van het tijdperk-Le Pen, dat begin jaren zeventig begon met de oprichting van het Front National door Marines vader Jean-Marie.
Aanwinsten leverden geen stijgingen op in de peilingen
Het lange stuk in The New York Times was geïnspireerd door het overlopen van kopstukken van Marine Le Pens partij Rassemblement National naar Reconquête!, Zemmours gloednieuwe formatie. Die uittocht bereikte medio februari zijn hoogtepunt toen zelfs Le Pens woordvoerder haar verried, net als haar nicht, politicus Marion Maréchal. Zij verschenen bij verkiezingsbijeenkomsten naast Zemmour, die glom van trots op zijn trofeeën.
Le Pen was zichtbaar aangeslagen, vooral door het overlopen van de bij rechts zeer geliefde Marion, die de naam Le Pen heeft afgezworen.
Maar de kiezers waren minder onder de indruk, zo bleek toen Zemmours aanwinsten hem geen stijgingen opleverden in de peilingen. Daarin krabbelde de verslagen geachte Marine op, om haar rivaal medio maart zelfs te passeren. Enkele dagen voor de presidentsverkiezingen staat ze op 22 procent van de stemmen, Zemmour op 9 procent. Le Pens achterstand op president Emmanuel Macron (La République En Marche), die volgens de peilingen bijna zeker is van een tweede ambtstermijn, bedraagt nog maar 4 procent.
Le Pens deelname aan de beslissende tweede ronde, op 24 april, tussen de twee best geplaatsten ligt dus voor de hand. Maar die tweede plaats was Zemmour voorbehouden, dacht Frankrijk nog maar enkele weken geleden. Nu wacht hem een roemloze vierde of vijfde plek.
Lees hier het grote verhaal van correspondent Kleis Jager over de presidentsverkiezingen op 10 april: Frankrijk wil Frankrijk blijven
Relletjes kregen meer aandacht dan redevoeringen
Wat ging er mis voor de intellectueel van Joods-Algerijnse afkomst? Misschien bleef hij te veel de polemist wiens toespraken meer leken op zijn gebruikelijke diatribes tegen het multiculturalisme dan aan de redevoeringen van een staatshoofd in spe. Zijn campagne werd bovendien verstoord door geweldsincidenten, waarbij ‘anti-fascisten’ vochten met fans van Zemmour. Relletjes die in de media meer aandacht kregen dan zijn redevoeringen. Veel ophef was er ook toen Zemmour de geheven middelvinger van een tegenstandster beantwoordde met hetzelfde vulgaire gebaar. En toen hij aanhangers die ‘Macron moordenaar!’ brulden tijdens zijn belangrijkste verkiezingsbijeenkomst in Parijs niet terechtwees. De publieke televisieomroep France 2 beperkte zijn verslag tot dat incidentje.
Ook viel het slecht dat Zemmour, beticht van bewondering voor de Russische president Vladimir Poetin, Oekraïense vluchtelingen aanvankelijk niet in Frankrijk wilde opnemen. Aanhangers van Le Pen benutten die kans voor open doel en beloofden een bus te charteren om aan de Poolse grens die mede-Europeanen op te halen.
Le Pen hield het liever bij koopkrachtplaatjes
Zemmour, kortom, bleef tijdens de campagne zijn hardvochtige zelf, de nagestreefde presidentiële aura sneuvelde in gebekvecht met journalisten en politieke tegenstanders. Ook gelijkgestemde Fransen verwachten meer niveau van een president. Eigenlijk beging Zemmour dezelfde fouten die Marine Le Pen hadden gemarginaliseerd tijdens haar twee vorige presidentscampagnes.
Maar ditmaal was bij haar saaiheid troef. Geen felle uitvallen naar de ‘creolisering’ van Frankrijk, naar het racisme tegen blanken of oproepen tot massale uitzettingen van ongewenste vreemdelingen. Ze hield het liever bij koopkrachtplaatjes. Tot schrik van de linksige krant Le Monde, die de lezers waarschuwde dat in Le Pens verkiezingsprogramma het principe ‘eigen volk eerst’ vooropstaat.
In de kern zijn ze het goeddeels eens
Het is niet moeilijk Zemmour uit te maken voor ‘extreem-rechts’ of zelfs ‘racistisch’, gezien zijn dubieuze veroordelingen daarvoor. Maar dat is heel wat lastiger met iemand die zegt de modale Fransen te willen beschermen tegen de stijgende kosten van levensonderhoud, al weet ze daarbij steeds een link te leggen naar de niet-westerse immigratie en de daaraan verbonden criminaliteit.
Lees meer over de beloofde modernisering van Emmanuel Macron in Frankrijk: geen revolutie, wel schulden
Marine Le Pen bekt zeurende en naar de bekende weg vragende journalisten niet meer af, maar ‘corrigeert’ ze streng, waar de beginneling Zemmour steeds weer zijn kalmte verliest.
Zo bezien is de voorspelde neergang van Éric Zemmour en het dito succes van Marine Le Pen vooral een kwestie van stijl, want in de kern zijn ze het goeddeels eens. Getuige Le Pens mislukte pogingen, nog maar een paar maanden geleden, om hem bij haar partij in te lijven.
President Macron krijgt het moeilijk
De verdeeldheid bij hard rechts – in vereniging goed voor ongeveer eenderde van het electoraat – is een zegen voor de politiek moeilijk grijpbare president Macron. Over een serieuze uitdaging door gematigd links en gematigd rechts, beide ondermijnd door overlopers naar de president, hoeft hij zich geen zorgen te maken. Wel doet de ultralinkse, Amerika en NAVO hatende Jean-Luc Mélenchon het verrassend goed met een voorspelde score aanstaande zondag van zo’n 15 procent. Hij groeide de laatste dagen uit tot Le Pens belangrijkste rivaal in de strijd om de tweede plaats.
Als een staatsman in oorlogstijd, verheven boven de platte politiek, leek Macron wekenlang af te stevenen op een gemakkelijke zege. Tot de onverwachte terugkeer van Le Pen hem opschrikte. Wat als Zemmours aanhangers, in de wetenschap dat hun favoriet toch kansloos is, zondag massaal op Marine Le Pen stemmen? ‘Natuurlijk kan ze winnen,’ waarschuwen Macrons medestanders.