Ongekende consequenties zal Rusland ervaren als het een nucleair wapen inzet. Die waarschuwing klinkt weer uit het Witte Huis nadat de Russische president Vladimir Poetin weer dreigde met de inzet daarvan. Welke reacties overwegen de Amerikanen als Poetin de atoomdrempel oversteekt?
1. Welke dreigementen uit Poetin?
De ‘speciale operatie’, zoals Rusland de invasie van Oekraïne doopte, loopt vast. Een beslissende overwinning is ver uit het zicht en Oekraïne boekte begin september grote terreinwinst in de regio Charkov. Op woensdag 21 september verhoogde Poetin zijn inzet. Hij mobiliseert 300.000 Russen en dreigde opnieuw met de inzet van een atoombom.
Lees het omslagverhaal: Hoe Poetin de atoomdrempel kan passeren
‘In zijn agressieve anti-Russische beleid heeft het Westen elke grens overschreden. Dit is geen bluf. En degenen die ons proberen te chanteren met kernwapens moeten weten dat de windvaan kan draaien en naar hen kan wijzen,’ zo waarschuwde de Russische leider. Poetin zei ook dat ‘als de territoriale integriteit van ons land wordt bedreigd, wij zonder twijfel alle beschikbare middelen zullen aanwenden om Rusland en ons volk te beschermen’.
Het is niet de eerste keer dat Poetin of andere Russische beambten met atoomwapens dreigen. In februari werden de Russische atoomwapens in ‘bijzondere gevechtsgereedheid’ gebracht. Twee maanden later werd gesproken van ‘aanzienlijk’ gevaar voor een nucleaire oorlog, omdat het Westen Oekraïne bleef bewapenen.
2. Hoe reageren de Amerikanen op Poetins uitspraken?
Keer op keer waarschuwen Amerikanen Rusland om de nucleaire grens niet te overschrijden. De Amerikaanse president Joe Biden zei op 18 september in het tv-programma 60 minutes dat Rusland nog meer een paria van de wereld wordt, als het land een nucleair wapen inzet. De Amerikaanse president wilde verder niet speculeren over de Amerikaanse reactie. ‘De gevolgen zullen serieus zijn,’ was het enige wat Biden daarover kwijt wilde.
Zijn Nationale Veiligheidsadviseur Jake Sullivan liet zondag 25 september iets meer los over de gesprekken tussen het Witte Huis en het Kremlin. Afgelopen maanden is er geregeld contact op senior-niveau tussen de Russen en Amerikanen. ‘Rusland begrijpt heel goed wat de Verenigde Staten zouden doen als reactie op het gebruik van kernwapens in Oekraïne, omdat wij dat hun hebben duidelijk gemaakt,’ zei Sullivan.
Wie die boodschap overbracht, is onbekend. In aanloop naar de Russische invasie werd CIA-directeur William Burns door het Witte Huis ingezet om belangrijke boodschappen over te brengen aan het Kremlin.
3. Wat zijn de opties van de Amerikanen?
Terwijl Moskou op de hoogte is van de Amerikaanse reactie, is dat voor het grote publiek gissen. Veel hangt af van de Russische inzet van een kernwapen. Dat kan variëren tot een explosie boven de Zwarte Zee zonder slachtoffers tot de vernietiging van Oekraïense steden zoals Kiev waarbij gemakkelijk honderdduizenden mensen kunnen sterven.
Lees ook: Buig niet voor de bluf van Poetin
De Amerikaanse atoombommen tijdens de Tweede Wereldoorlog kostten naar schatting in Hiroshima 140.000 mensen het leven en in Nagasaki 74.000 mensen. Aan de gevolgen van blootstelling aan nucleaire straling stierven in de maanden daarna nog eens duizenden mensen.
De Verenigde Staten hoeven niet direct terug te slaan met gelijke munt. In het Witte Huis zou vergaderd zijn over een reactie: de Russische militaire basis waarvan het atoomwapen wordt gelanceerd, zal worden vernietigd door de Amerikanen zelf. Ook is overwogen om Oekraïne met nieuwe wapens uit te rusten waarbij zij zoiets soortgelijks kunnen uitvoeren. Amerikaanse inzet van een kernwapen zou zeer onwaarschijnlijk zijn.
4. Kan alleen de Verenigde Staten Rusland beteugelen?
In de opgelaaide retoriek van het Kremlin zien de Amerikanen ook een diplomatieke kans. Zij zijn, naast de Europese bondgenoten, niet de enige landen die de inzet van een nucleair wapen verafschuwen. De uitspraken van Poetin kunnen China en India afschrikken.
De twee landen staan nu nog aan de diplomatieke zijlijn. Ze spreken hun afkeuring uit over de Russische invasie, maar voeren sancties nauwelijks door of ontwijken die zelfs actief. Bovendien is China op tal van andere vlakken een trouwe partner van Rusland.
India en China hebben formeel een kernwapenbeleid dat neer komt op ‘niet als eerste zijn’. In een conflict zullen India en China niet als eerste een kernwapen inzetten.
Begin dit jaar bevestigde China bovendien nog het principe van Reagan-Gorbatsjov dat een nucleaire oorlog niet kan worden gewonnen en nooit moet worden gevochten. China onderschreef die uitspraak samen met Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten én Rusland.