Wie er ook schuld heeft aan debacle van Kabul, Europeanen wisten van niets

09 september 2021Leestijd: 4 minuten
Kabul tijdens het chaotische vertrek van de Amerikanen. Foto: Marcus Yam/Getty Images

Wat betreft de schuldvraag rond de afgang in Afghanistan zijn er maar twee smaken. Eén: president Biden heeft adviezen over de risico’s van de terugtrekking in de wind geslagen. En twee: hij is door zijn inlichtingendiensten volledig verkeerd geïnformeerd. In beide gevallen hielden ze de Europese bondgenoten blijkbaar amper op de hoogte, schrijft Robbert de Witt.

Je kunt best van mening verschillen over de vraag of het verstandig was om na twintig jaar te vertrekken uit Afghanistan. Maar dat de manier waarop – chaotisch – niet goed heeft uitgepakt, bestrijdt vrijwel niemand. Traumatisch is het, als je de Amerikaanse media en deskundigen mag geloven. En met de herdenking van twintig jaar 9/11 komende zaterdag, zal het debacle van Kabul nog veel aandacht krijgen. Dus is de ‘blame game’ begonnen.

President Joe Biden houdt hardnekkig vol dat zijn besluit, ook met de kennis van hoe het afliep, het beste was. Maar om hem heen wordt al opzichtig gewezen naar de inlichtingendiensten. Die zouden het gevaar van de Taliban niet hebben zien aankomen. Althans: ze zouden niet hebben voorzien dat de moslim-extremisten het gedemoraliseerde Afghaanse leger zó snel zouden verjagen.

Robbert de Witt (1978) is redactiechef bij EW. Hij blogt wekelijks op donderdag over mondiale ontwikkelingen en de gevolgen ervan voor Nederland en Europa.

Biden zou nooit ‘helder signaal ‘ hebben gekregen

Een fraaie reconstructie op basis van vele (anonieme) betrokkenen in dagblad The New York Times geeft het wederzijdse vingerwijzen goed weer. Anonieme bronnen rond de president benadrukken dat de Amerikaanse inlichtingendiensten in april nog zeiden dat de Afghaanse regering het wel achttien maanden zou kunnen uithouden tegen de Taliban.

Volgens een medewerker van Bidens kabinet zou de regering zelfs nooit een ‘helder signaal’ hebben gekregen dat de Taliban Kabul zouden innemen – tot het moment dat het te laat was.

Spionnen kunnen zich moeilijk verweren tegen aanval van de politiek

Onzin allemaal, zeggen anonieme en voormalige medewerkers van inlichtingendiensten als de CIA. Douglas London, die de baas was van de CIA in Zuid-Azië tussen 2016 en 2018 en aan het hoofd stond van de CIA in Afghanistan, wijst erop dat het een oude en doorzichtige truc is om de inlichtingendiensten de schuld te geven van politieke blunders. Immers, ‘spionnen’ kunnen moeilijk in de openbaarheid treden om zich te verweren of zwaaien met geheime rapporten waarin het tegendeel staat beschreven.

Lees ook dit commentaar van Eric Vrijsen over de lessen uit Kabul: Kamerleden moeten bij zichzelf te rade gaanKabul

Bovendien was er, vanaf begin dit jaar tot aan de val van Kabul in het weekeinde van 14 en 15 augustus, een onophoudelijke stroom van rapporten en analyses waaruit steeds duidelijker naar voren kwam dat het Afghaanse leger uiteen zou vallen zodra de westerse bondgenoten zouden vertrekken. In juli al waarschuwde de CIA dat de Taliban vrijwel alle toegangswegen naar Kabul onder controle hadden en dat het voortbestaan van de Afghaanse staat ‘in ernstig gevaar’ was. Het antwoord op de vraag hoelang het zou duren voordat de Afghaanse regering zou vallen, werd in de opeenvolgende rapporten steeds korter. Ongeloofwaardig dus om nu te zeggen dat Biden niet gewaarschuwd was.

Een historische misser van de Duitsers

Wie dat helaas wél kunnen zeggen, zijn de Europese bondgenoten. De grootste krant van Europa, het Duitse Bild, onthulde dat de Duitse inlichtingendienst BND twee dagen voor de inname van Kabul op 15 augustus nog meldde dat een definitieve machtsgreep door de Taliban eher unwahrscheinlich was – ‘eerder onwaarschijnlijk’. Een historische misser, aldus Bild.

Blijkens het feitenrelaas rond de dramatische gebeurtenissen in Afghanistan de afgelopen maanden, lijken de Nederlanders evenmin te zijn bijgepraat door hun Amerikaanse collega’s. Dat feitenrelaas is dinsdag op verzoek van de Tweede Kamer geopenbaard. De militaire inlichtingendienst MIVD meldt op 12 augustus – in tegenstelling tot de Duitsers – dat een machtsovername door de Taliban ‘een waarschijnlijk scenario’ is. Mogelijk zou Kabul binnen negentig dagen kunnen vallen, aldus de MIVD. Dat bleken er slechts drie te zijn.

Lees ook de blog van Philip van Tijn: Het duivelse dilemma van de ‘evacuatie’

Een uitzondering in de voorspellingen over de opmars van de Taliban bleken de Fransen en Italianen, die al vroeg begonnen met evacueren. Volgens de Fransen niet omdat zij over andere informatie beschikten, maar omdat zij na Bidens besluit om weg te zijn op 31 augustus, uitgingen van het worst case scenario. De Italianen zouden hen hierin zijn gevolgd.

Het is altijd gissen wat inlichtingendiensten precies wisten en wat ze wel of niet naar buiten hebben gebracht. Maar alles wijst erop dat de Amerikanen wél hun president hebben bijgepraat, maar niet hun Europese collega’s. Zoals ook de Amerikaanse president Biden zijn Europese collega’s amper consulteerde rond Afghanistan. Voorlopig is het nog steeds America First.