Documenten van een klokkenluider tonen aan dat Facebook willens en wetens maatschappelijke problemen vergrootte. Politici in Washington beloven in te grijpen.
‘Ik ben hier vandaag omdat ik achter een enge waarheid kwam: bijna niemand buiten Facebook weet precies wat er allemaal gebeurt binnen Facebook,’ zei Frances Haugen dinsdag tijdens een verhoor in de Senaat in Washington. Het verhoor had niets te maken met de wereldwijde storing op maandag, maar met haar kritiek op haar voormalige werkgever.
Lees ook: De 37-jarige Haugen werkte twee jaar als productmanager bij Facebook in Californië. Ze was onderdeel van het team dat onwaarheden over de presidentsverkiezingen in 2020 moest bestrijden. Volgens Haugen doet Facebook er alles aan om de winst op te krikken, ook als dat grote maatschappelijke gevolgen heeft. Ze noemt de steeds grotere online- polarisatie, het vele haatzaaien en het aanjagen van anorexia bij jonge gebruikers: alles voor meer clicks en meer advertenties. ‘Het is een bedrijf van bijna 1 biljoen dollar geworden door te spelen met onze veiligheid.’
WATCH: "Until the incentives change, Facebook will not change," former Facebook data scientist Frances Haugen tells a Senate committee. "Left alone, Facebook will continue to make choices that go against the common good — our common good." https://t.co/w0cyq09Ypq pic.twitter.com/qZwln8vFem
— PBS NewsHour (@NewsHour) October 5, 2021
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Méér boosheid
Via Haugen kreeg The Wall Street Journal interne onderzoeken van Facebook in handen waaruit blijkt dat het bedrijf zich bewust is van allerlei gebreken, maar veelal niet ingrijpt. Zo is er een speciale elitelijst, met miljoenen politici, filmsterren et cetera die zich niet aan de gedragsregels hoeven te houden. Mede daardoor konden berichten over complottheorie QAnon, zogenaamd gestolen presidentsverkiezingen en foutieve info over het coronavaccin zich snel verspreiden. Haugen vertelde dat ze zelf een vriend ‘kwijtraakte’ toen hij op Facebook werd gehersenspoeld door blanke nationalisten.
Toen Facebook in 2018 een ander algoritme ging gebruiken, was het officiële doel om agressieve discussies te verminderen door gebruikers meer te verbinden met vrienden en familie. Het tegenovergestelde gebeurde. Alleen berichten die veel emoties opriepen, kregen nog veel aandacht op de site, waarop bijvoorbeeld politici hun strategie aanpasten. ‘Veel politieke partijen in Europa, ook die negatiever in toon zijn geworden, vrezen voor de toekomst van de democratie,’ zo valt te lezen in een van de rapporten van Facebook. CEO Mark Zuckerberg besloot niet in te grijpen, bang dat het zou leiden tot minder activiteit op het sociale medium. Facebook zegt dat de krant de onderzoeken niet goed uitlegt en niet genoeg context biedt.
In Europa Ook het Europees Parlement wil graag het verhaal horen van klokkenluider Frances Haugen. In het Europese Parlement wordt momenteel gewerkt aan een ‘Digitale Diensten Wet’. Die mededingingswet moet het digitale landschap in de Europese Unie reguleren en de consument meer keuze en vrijheid bieden. De Europese Unie wil graag het voortouw nemen in de strijd tegen de macht van grote techbedrijven, als Facebook en Google. Geregeld ploffen flinke Europese boetes op de mat bij de techgiganten.
Samen tegen big tech
Het verhoor van Haugen en de onthullingen in de WSJ hebben geleid tot serieus debat in Washington. De klokkenluider stelde dinsdag dat het essentieel is dat Facebook en andere sociale- mediabedrijven hun eigen data openbaar maken, zodat iedereen kan onderzoeken wat er goed en fout gaat. ‘Zolang Facebook in het donker opereert, hoeft het zich niet te verantwoorden. En blijft het keuzes maken die ingaan tegen het algemeen belang.’
Democraten en Republikeinen zijn het inmiddels eens dat de macht van Facebook, dat ook Whatsapp en Instagram bezit, een probleem is. ‘Techbedrijven als Facebook azen op winst en komen weg met het misbruiken van gebruikers,’ zegt de Republikeinse Senator Marsha Blackburn (69). Haar Democratische collega Richard Blumenthal (75) vergelijkt de situatie van ‘big tech’ met die van de tabaksindustrie decennia terug. ‘Hun eigen geheime documenten lieten zien dat ze wisten hoe schadelijk hun producten waren, en dat is nu weer zo.’
Er liggen verschillende plannen op tafel. Senator Blackburn wil tech-bedrijven verbieden om gebruikers constant te volgen. Op basis van tracking stelt Facebook nieuwe berichten en advertenties op de tijdlijn van gebruikers voor, waardoor bubbels kunnen ontstaan met constant dezelfde soort informatie. Twee Democratische Congresleden willen dat sociale-mediabedrijven juridisch aansprakelijk worden voor de manier waarop berichten worden verspreid, om ze te stimuleren misinformatie tegen te gaan.
Het is afwachten waar politieke meerderheden voor zijn. Er zijn ook zaken gaande op juridisch niveau: een verzameling van meer dan 40 staten spande in december 2020 een rechtszaak aan tegen ‘monopolist’ Facebook, in een poging het bedrijf op te breken en zo meer concurrentie te creëren.