De kracht van de Amerikaanse kanonneerboten

Door de combinatie van Amerikaanse maritieme aanwezigheid in de Perzische Golf en waarschuwende taal uit Washington, onderscheidt de huidige Amerikaanse regering zich van die van Barack Obama, schrijft Bram Boxhoorn.

Kanonneerbootdiplomatie doet denken aan lang vervlogen tijden toen (Europese) imperiale mogendheden met imposante marines hun koloniale gebiedsdelen en concurrenten tot de orde konden roepen. Een vlooteskader voor de kust was meestal voldoende om binnenlandse opstandelingen van gedachten te doen veranderen of concurrerende mogendheden af te schrikken en tot diplomatiek overleg te dwingen.

Ook Nederland heeft daar in het verleden gebruik van gemaakt. Tijdens de Nederlands-Venezolaanse crisis van 1908 bijvoorbeeld maakte Nederland met het sturen van drie marineschepen naar het Caribisch gebied korte metten met een reeks nieuwe beperkende handelsregels die Venezuela had uitgevaardigd en waardoor de Nederlandse scheepvaart en handel tussen de ABC-eilanden en Venezuela  ernstig werd belemmerd.

Deze inzet van maritiem-militair machtsvertoon als uitvloeisel van buitenlandse politiek vindt zijn oorsprong in een tijd waarin een internationaalrechtelijke benadering nog onontgonnen terrein was. Pas met de oprichting van de Volkenbond en later de Verenigde Naties kreeg deze benadering concreet gestalte. Maar daarvoor gold dus eenvoudig ‘Recht ist was der Staat nützt’.

Dat neemt niet weg dat de kanonneerbootdiplomatie na de oprichting van de Volkenbond voortleefde en nog steeds bestaat. Tenminste twee voorwaarden moeten daarvoor zijn vervuld, wil een staat het kunnen gebruiken. Het land moet ten eerste in het bezit zijn van een capabele marine. En ten tweede over de (politieke) wil beschikken de vloot ook daadwerkelijk in te zetten. Op basis van deze twee criteria blijft er maar een handjevol kandidaat-landen over. De Verenigde Staten zijn er een van.