Congres moet tegengewicht vormen tegen president Trump

19 februari 2020Leestijd: 4 minuten
USA GOVERNMENT TRUMP STATE OF THE UNION

Als Trump in november wordt herkozen, kan hij zijn greep op de partij, en dus ook op de Senaat, verder versterken, schrijft Bram Boxhoorn. Vanwege zijn onverschilligheid ten aanzien van Amerika’s bondgenoten en vrienden in de wereld – Europeanen in het bijzonder – zou de Senaat een krachtig tegengeluid moeten laten horen.

De totstandkoming van het Amerikaanse buitenlandse beleid is ingewikkelder dan menigeen denkt. Het is niet alleen de Amerikaanse president die erover gaat, zoals vaak wordt gedacht. Ook de wetgevende macht (het Huis en de Senaat) speelt  een rol. En ook de rechterlijke macht (het Hooggerechtshof) doet mee: deze toetst de wetgeving aan de Grondwet.

Bram Boxhoorn

Bram Boxhoorn is historicus en directeur van de Atlantische Commissie. Hij is tevens gastdocent bij Webster University, Leiden. Boxhoorn schrijft wekelijks een blog voor Elsevier Weekblad over buitenlandse politieke kwesties.

Een bekend voorbeeld uit het niet zo verre verleden over de invloed van het Congres betreft het Jackson-Vanik-amendement uit 1974. Dit wetsvoorstel had als doel om de voorkeursstatus te beïnvloeden van landen (‘most favoured nation’) waarmee de Verenigde Staten handel drijven. Concreet probeerde het Congres ervoor te zorgen dat de voorkeursstatus van de Sovjet-Unie gekoppeld zou worden aan de voorwaarde van ruimere emigratiemogelijkheid voor Joodse Sovjetburgers.

De Senaat wil de handelingsvrijheid van de president inperken

Een klein voorproefje van wat een krachtig Congres kan betekenen voor de zittende president, speelde zich vorige week af. Toen stemde de Senaat voor een resolutie die de handelingsvrijheid voor militair optreden van de president tegen Iran zou inperken. Volgens deze resolutie zou Trump voortaan toestemming voor militaire inzet aan de Senaat moeten vragen.

Het was een opmerkelijke uitkomst van een discussie in de Senaat, waar de Republikeinen de meerderheid hebben. Desalniettemin werd de resolutie aangenomen met 55 stemmen vóór. Acht Republikeinse Senatoren steunden de resolutie, die nu naar het Huis van Afgevaardigden gaat voor een stemming. Daar zal deze ‘war powers’-resolutie ongetwijfeld worden aangenomen. De president zal daarna echter ongetwijfeld gebruik maken van zijn vetorecht. Aangezien er geen tweederde meerderheid in het Congres is om zijn veto ongedaan te maken, kan Trump op de oude voet doorgaan.

Buitenspel gezet door eeuwigdurende oorlogen’

De resolutie heeft haar oorsprong in de spanningen tussen de Verenigde Staten en Iran en vooral na de drone-aanval op de Iraanse generaal Qassem Soleimani, waarover het Congres pas achteraf werd geïnformeerd. Het chagrijn valt wel te begrijpen omdat het Congres het grondwettelijke recht heeft ‘to declare war’. Vooral de Senatoren voelen zich al langer buitenspel gezet door wat sommige de ‘eeuwigdurende oorlogen’ noemen. De stemming in het Congres – dus ook onder Republikeinse Senatoren – wordt gevoed door frustratie over het feit dat de Verenigde Staten nu net als in de jaren zestig en zeventig al decennialang betrokken zijn bij conflicten in het Midden-Oosten en dat het Witte Huis en het Pentagon het Congres stelselmatig negeren.

Blijf in het spannende verkiezingsjaar op de hoogte van de laatste ontwikkelingen in Washington en de Verenigde Staten: Meld u aan voor onze wekelijkse Amerika-nieuwsbrief>

In de kern draait het dus om een grondwettelijk vraagstuk of een president militaire middelen zonder instemming van het Congres vooraf mag gebruiken. De War Powers-resolutie van 1973 was gericht tegen een dergelijk misbruik van de militaire macht door de zittende president. De Vietnam-oorlog vormde hiertoe de aanleiding.

Trump heeft de Grand Old Party ingepakt.

Het huidige Congres toonde al eerder niet onder curatele te willen staan van het Witte Huis door een verbod te eisen op militaire steun aan de door de Saudi’s geleide militaire acties tegen Jemen. Ook hier voorkwam Trump met een veto dat de resolutie wet zou worden. Wel sorteerde de resolutie enig effect achteraf: de Verenigde Staten stopten met het bijtanken van jachtvliegtuigen van de Saudische coalitie.

De vraag is of het Congres iets heeft bereikt. Het antwoord moet ontkennend zijn. Trump heeft de Grand Old Party ingepakt. Slechts een handjevol Republikeinse Senatoren durft of wil zich distantiëren van het Witte Huis. Het merendeel dankt immers zijn zetel aan de zittende president.

Trump is geen militaire avonturier

Het is geen wild idee om  te veronderstellen dat Trump in november een tweede presidentstermijn wint. Bij de Democraten heerst immers een chaotische verdeeldheid en de impeachmentprocedure als middel om Trump te beschadigen, is compleet mislukt.

Na november kan hij zijn greep op de partij, dus ook op de Senaat, verder versterken. De grote vraag is wat dit voor het Amerikaanse buitenlandse beleid zal betekenen. Trump is bepaald geen militaire avonturier gebleken. Vooral echter vanwege zijn onverschilligheid ten aanzien van Amerika’s bondgenoten en vrienden in de wereld –  Europeanen in het bijzonder –  zou de Senaat een krachtig tegengeluid moeten laten horen en een politiek tegengewicht moeten vormen tegen het Witte Huis.