Amerikaanse Grondwet is lekker kort en heel slim

De Amerikaanse Grondwet is de oudste en kortste grondwet die er bestaat. Maar belangrijker is wellicht dat er nog nooit een letter aan is veranderd sinds de tekst in 1787 is opgesteld. Door de beperkte lengte – iets meer dan vierduizend woorden – kun je met enige inspanning de hele tekst uit je hoofd leren. En er zijn fans die dat hebben gedaan.

Dat zal met de Nederlandse Grondwet niet makkelijk gaan. Niet alleen omdat die vele malen langer is, maar vooral omdat de tekst de afgelopen tweehonderd jaar ook nog eens talloze keren is gewijzigd. Dat is jammer, want voorheen beroemde en fraaie frases als ‘van de macht des Konings’ en ‘zonder last of ruggespraak’ hebben tegenwoordig slechts historische waarde en verwijzen niet langer naar de actuele Grondwet.

Amerikanen begrijpen beter hoe je grondwet actueel houdt

De veronderstelling dat je een tekst ‘levend’ houdt door deze voortdurend te ‘vernieuwen’, is een grote misvatting. Juist doordat de Amerikaanse Grondwet in marmer is gehouwen, speelt deze een cruciale rol in de Amerikaanse samenleving en het maatschappelijke debat. In discussies vliegen citaten uit de Grondwet je om de oren. Dit komt niet alleen door de geringe lengte en tekstuele fixatie, maar ook door de rol van de hoogste rechter in de Verenigde Staten, de Supreme Court. Die mag uitspraken van lagere rechters en wetgeving toetsen aan de Grondwet. Een ideale manier om een tekst levend en bij de tijd te houden.

Tekst gaat hieronder verder

Er is in Amerika een voortdurend debat over de interpretatie van de Grondwet. Zie de huidige discussie over het recht op abortus. Staat de Grondwet die toe vanwege de privacy of mogen de staten zelf uitmaken of ze abortus toestaan? Wat zouden de opstellers van de Grondwet precies hebben bedoeld en beoogd, is een vraag die steeds terugkeert.

Grondwettelijke toetsing bestaat, via een omweg, al lang in Nederland

In Nederland is zo’n toetsing door de rechter uit den boze. De liberale staatsman Johan Rudolf Thorbecke (1798-1872), de grote man van de Grondwet van 1848, had het wel gewild, maar hij kreeg geen meerderheid voor zijn streven. Sindsdien hebben andere politici keer op keer de toetsing voorgesteld – tevergeefs. Met steeds als doorslaggevend argument dat wetgeving is voorbehouden aan gekozen politici. Het afkeuren van een wet, zo stellen de tegenstanders, mag niet gebeuren door de ongekozen rechter.

Inmiddels is de grondwettelijke toetsing al lang de rechtsstaat binnengedrongen, via Brussel. De Nederlandse wetten en ook de Grondwet zijn ondergeschikt gemaakt aan Europese verdragen, zodat Europese rechters in Luxemburg en zelfs de rechters van de Raad van Europa in Straatsburg kunnen verklaren dat wetten moeten worden aangepast als ze niet voldoen aan verdragen.