Rente en inflatie gaan omhoog. Wat nu?

Waar komt de forse prijsstijging vandaan en kunnen we een nóg hogere inflatie verwachten? Hoe groot is de rol van Italië bij het laag houden van de rente? In het coververhaal van EW beantwoorden Joris Heijn en Jeroen van Wensen zestien vragen over inflatie, rente en financiële markten. Hoeveel zorgen moeten we ons maken?

1.Waar komt die plotse stijging vandaan?

Eerst en bovenal: de fors gestegen energieprijzen. Maar er is meer aan de hand. Corona heeft de internationale handelsketens danig verstoord, met eerst een vraaguitval en vervolgens een enorme inhaalvraag. ‘Fabrieken in China zijn nog niet volledig open,’ zegt Edin ­Mujagic (44), hoofdeconoom van vermogensbeheerder OHV.

‘De spullen die wel worden gemaakt, moeten worden vervoerd in een zeecontainer, waarvan de huur in een jaar is gestegen van 2.100 naar 13.268 dollar,’ voegt Mujagic toe over de hogere kosten die bedrijven om hun oren krijgen. ‘En eenmaal bij de haven van Rotterdam liggen de schepen in de file te wachten tot ze kunnen worden gelost. Door een tekort aan chauffeurs nemen ook de kosten voor transport in Nederland toe.’

Vroeg of laat ­sijpelen al die extra kosten door naar de consument.

2.Is dat niet een voorbode voor nóg hogere inflatie?

Nee, bezweren vrijwel alle experts. ‘We zitten nu waarschijnlijk op de piek van de inflatie,’ zegt Bert Colijn (36), econoom bij ING .

Dat komt door het zogeheten basis­effect. De inflatie op jaar­basis wordt gemeten door de actuele prijzen te vergelijken met de prijzen van een jaar eerder (de basis). Veel energieprijzen zijn in het begin van de coronacrisis onderuitgegaan. Dat de inflatie in december 2021 zo hoog was, komt onder meer doordat de prijzen worden afgezet tegen de relatief lage prijzen van december 2020. In december dit jaar zullen de prijzen worden afgezet tegen de hoge prijzen die op dit moment gelden. De internationale gasprijzen zijn alweer aan het dalen.

Wel is de kans groot dat winkels de komende tijd de hogere kosten gaan doorberekenen die zij nu voor eigen rekening nemen. Momenteel maken ze nog vooral ruzie. Voedingsmiddelenconcern Nestlé stopt met de levering van onder meer Maggi en KitKat aan Albert Heijn, klanten van Jumbo treffen binnenkort mogelijk lege Coca-Cola-schappen aan. De leveranciers zeggen dat zij hun prijzen moeten verhogen door de gestegen kosten. Supermarkten betichten leveranciers ervan dat zij onder het mom van een hogere inflatie hun eigen zakken vullen. Colijn verwacht niet dat het effect daarvan dermate groot zal zijn dat de inflatie zo hoog blijft als nu.

De inflatie kan eigenlijk alleen op een hoog niveau blijven als de lonen eveneens hard gaan stijgen, zegt ook Wim Suyker (66), voormalig hoofd macro-economie bij het Centraal Planbureau. En daar ziet het (mede door de zwakke positie van de vakbonden) nog niet naar uit.

Luister ook de podcast met Joris Heijn en Jeroen van Wensen:

3.Eigenlijk houdt Italië de rente laag, toch?

Een hogere rente zadelt landen als Italië en Griekenland op met nog grotere problemen. De lasten over hun torenhoge staatsschulden zijn al enorm en zullen er alleen maar verder door toenemen. Of dat ook de reden is waarom de ECB zich momenteel zo voorzichtig opstelt, is voer voor speculatie.

Ter verdediging van dat beleid herhaalt Lagarde steeds dat de eurozone in een andere economische cyclus zit dan de Amerikaanse. Daar is de kerninflatie (de inflatie zonder voedsel- en energieprijzen) een stuk hoger dan hier. Ook is de krapte op de arbeidsmarkt er een stuk hoger. Vandaar dat de Fed veel harder moet ingrijpen dan de ECB.

4.

Moeten we ons zorgen maken?

Hoewel weinig experts een gierend uit de hand lopende inflatie verwachten, stellen zij wel dat er hoogstwaarschijnlijk een einde is gekomen aan de zeer lage inflatie (vaak 1 tot 1,5 procent) pre-corona. Een inflatie van 2 of 3 procent ligt volgens hen meer voor de hand.

Die overgang alleen al kan vrij pijnlijk zijn, zegt Suyker. ‘Dat kan leiden tot instabiliteit op de financiële markten en sommige bevolkingsgroepen zullen erop achteruitgaan als hun inkomen niet even hard meegroeit. En dat kan weer leiden tot maatschappelijke onvrede.’

De problemen ontstaan als de rente fors stijgt, maar dat lijkt niet erg waarschijnlijk. Al sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw daalt de rente. Er is wereldwijd een spaaroverschot en de economische groei is structureel lager dan bijvoorbeeld tijdens de wederopbouw­jaren na de Tweede Wereldoorlog.

‘Knot zei ook al: we gaan geen rentes van 4 procent zien,’ zegt Colijn van ING, die er ook op wijst dat de economie niet structureel is veranderd door corona. ‘We lijken alleen steeds meer op Japan, dus weinig inflatie, maar met hoge schulden.’ Ook Mujagic ziet de rente niet hard oplopen. Volgens Suyker kan het best zo zijn dat we over een tijdje zeggen dat de ECB het best goed heeft ingeschat.

Toch kan door verkeerde ramingen de inflatie al veel hardnekkiger zijn dan gedacht. ‘Het risico bestaat namelijk dat we de loongroei onderschatten,’ zegt Colijn. En Suyker wijst op weer heel andere risico’s, namelijk een oorlog in Oekraïne.