Waarom een achterhaald vaccin toch nuttig is

Wie zich nu meldt voor een herhaalprik, krijgt een vaccin dat eigenlijk alweer een beetje achterloopt. Hoe komt dat en is het een probleem?

Al bij de introductie van de eerste vaccins tegen SARS-CoV-2, rees de vraag of zo’n prik ook zou beschermen tegen nieuwe varianten van het virus. De twee grootste spelers op de markt van coronavaccins maakten destijds al duidelijk dat ze probeerden om de vaccins aan te passen zodra varianten dat noodzakelijk maakten.

Toen duidelijk werd dat de omikron-variant dominant zou worden, stelden Pfizer en Moderna alles in het werk om het vaccin zodanig aan te passen dat het ook antistoffen zou opwekken tegen de specifieke eigenschappen van dit type virus, boven op de bescherming die het al bood tegen de eerdere varianten. Pfizer schatte in 2021 in dat het binnen een paar maanden aangepaste vaccins kon leveren, maar het duurde uiteindelijk een stuk langer voor dat in de praktijk het geval was.

Het was lang wachten op aangepaste vaccins

Op 1 september keurde het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) de eerste zogenoemde ‘bivalente’ vaccins van Pfizer en Moderna goed. Bivalent wil in dit geval zeggen dat ze zowel bescherming bieden tegen het oorspronkelijke Wuhan-virus als tegen de omikron BA.1-variant, omdat ze de code bevatten voor het spike-eiwit va beide virusvarianten. Vooruitlopend op die goedkeuring hadden de meeste westerse landen al afspraken met de vaccinfabrikanten voor levering van de nieuwe versies van het vaccin.

Wie zich dezer dagen meldt voor een herhaalprik, krijgt dan ook het aangepaste vaccin van Pfizer of Moderna. Alleen loop je daarmee meteen alweer een beetje achter de feiten aan. Want inmiddels heeft een andere variant van het virus, omikron BA.5, de eerdere BA.1 verdrongen. Pfizer en Moderna hebben hun vaccins ook daarop alweer aangepast en ook die zijn, op 12 september, goedgekeurd door het EMA.

Nederland maakt geen onderscheid tussen vaccins

Maar in Nederland worden ze voorlopig nog niet gebruikt. Het ministerie van Volksgezondheid laat weten dat het geen onderscheid maakt tussen de verschillende typen bivalente vaccins, omdat ze in elk geval beide beter beschermen tegen de omikronvarianten dan de oorspronkelijke vaccins.
De in Portugal werkende Nederlandse immunoloog Marc Veldhoen kan zich daar wel in vinden. ‘Je kunt nooit een vaccin volledig matchen met een heersende variant. Maar dat is ook niet zo’n probleem, ook de oorspronkelijke vaccins bieden voor de meeste mensen nog steeds voldoende bescherming tegen ernstige ziekte. Het verschil zal klein zijn, zeker niet de moeite waard om op te wachten.’