De moord op en de erfenis van Pim Fortuyn worden niet opgenomen in het Arnhemse Openluchtmuseum over de Nederlandse geschiedenis. Onbegrijpelijk, vindt onderzoeker Clemens van Herwaarden, die promoveerde op het leiderschap en het charisma van Fortuyn.
‘Je merkt nog altijd dat Fortuyn bij historici grote verlegenheid oproept,’ zegt Van Herwaarden in een interview met het AD. ‘De massale rouw om Fortuyn was van een andere orde dan om Hazes of Van Gogh.’ Reden genoeg dus om Fortuyn terug te laten komen in het Openluchtmuseum. ‘De eerste politieke moord in Nederland sinds de lynchpartij op de gebroeders De Witt blijft volkomen onvermeld. Onbegrijpelijk.’
Niemand veranderde zoveel als Fortuyn
2002 – Pim Fortuyn: buitenstaander in de politiek
Van Herwaarden gaf aan dat, in zijn ogen, niemand het Nederlandse landschap zo heeft veranderd als Fortuyn. ‘Fortuyn is de man die een cesuur, een scheidslijn aanbracht in de vaderlandse geschiedenis.’ Zelfs onder de achterban van Geert Wilders, is Fortuyn nog veel populairder. ‘Een messias’, noemt Van Herwaarden de overleden politicus.
De invloed die Fortuyn nog steeds heeft op de politiek van nu, werd ook donderdagavond duidelijk. Tijdens een speciale aflevering van het VARA-programma Pauw sprak presentator Jeroen Pauw met oud-PvdA-leider Wouter Bos over populisme, een gesprek waarin de naam van Fortuyn al snel viel.
Populisme is niet meer een rarigheid, zegt Bos, maar juist een ‘politieke factor van betekenis waarbij links en recht samenkomen’. Naar eigen zeggen maakte hij het fenomeen populisme pas echt mee toen hij tijdens de verkiezingsstrijd in 2002 de opkomst van Fortuyn ervoer.
Niet in een hokje te stoppen
‘Het duurde echt even voordat ik het snapte,’ aldus de politicus. Fortuyn werd uitgebreid besproken bij het praatprogramma: ‘Er waren uitspraken van Pim Fortuyn die niet deugden,’ zei Bos. ‘Maar het sentiment was denk ik heel erg dat deze man zo anders was vooral dan iedereen die tot dan toe aan politiek deed, dat het moeilijk was überhaupt hem ergens in een hokje te stoppen.’
Hoe Pim Fortuyn net als Donald Trump de elite ontregelde
Van Herwaarden ziet ook een in een aantal ‘populistische’ opkomende politici eigenschappen van Fortuyn: hij maakt de vergelijking met met Donald Trump: ‘Hij profileert zich als ongrijpbare buitenstaander.’ Toch was de LPF-politicus zijn eigen tijd vooruit: ‘Hij zei dingen die je daarvoor niet mocht zeggen,’ stelt Van Herwaarden.