De HJ Schoo-lezing van EW in de Rode Hoed in Amsterdam maandag 6 september heeft de verhoudingen in Den Haag flink op scherp gezet. Politici reageren verbijsterd op de opmerkingen van D66-leider Sigrid Kaag.
Kijk de volledige lezing hieronder terug (tekst gaat verder onder de video):
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Bij talkshow Op1 uitte ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers felle kritiek op de lezing. Volgens Segers dreigen we een ‘implosie van het politieke midden te zien’. Die implosie komt door het uitsluiten dat de partijen onderling doen. Segers’ ChristenUnie werd door D66 van de formatietafel gehouden, terwijl VVD en CDA niet met de combinatie PvdA en GroenLinks willen formeren.
Segers begreep niet dat Kaag in de Schoo-lezing ook Rutte fel bekritiseerde. De middenpartijen maken zichzelf kapot, constateerde hij verbitterd. Met wie wil je dan nog samenwerken, vroeg hij zich af.
‘Verrast door grote krantenkoppen’
Bij D66 komt die kritiek niet aan. Rob Jetten zei dinsdagochtend in Nieuwspoort dat hij verrast was door de grote krantenkopen over de lezing van Kaag. ‘Ze heeft niks nieuws verteld.’ D66 heeft duidelijk gemaakt waar het voor staat, vond Jetten. Hij kon zich niet vinden in de kritiek dat de speech de onderlinge relaties verstoort. Volgens Jetten zijn alle partijen verantwoordelijk voor het creëren van prettige, onderlinge verhoudingen.
De HJ Schoo-lezing De roeping van mijn generatie. Wat vrij zijn van ons vraagt is in boekvorm te bestellen via onze webshop. Bestellen kan hier
SP-leider Lilian Marijnissen kon zich vinden in de oproep die Kaag deed in haar lezing om discussie te voeren over beleid en niet alles te willen managen. Kaag wil meer ruimte voor ideologisch debat en vindt Marijnissen daarbij aan haar zijde. Laten we juist de ideologische gesprekken voeren, zei Marijnissen daarover.
Toch bekritiseerde ook zij Kaag: ‘Het kwam voor mij over alsof Sigrid Kaag zich presenteerde als een soort toeschouwer bij de formatie en dat vond ik eigenlijk bij de campagne ook al zo. Alsof er als een soort toeschouwer wordt gereflecteerd op het kabinet, maar Sigrid Kaag heeft daar toch bijgezeten.’
‘D66 buiten formatie houden’
CDJA-voorzitter Tom Scheepstra wil D66 buiten de formatie houden. ‘Als nieuw leiderschap betekent dat je eerst een hele zomer lang praat met iemand over de inhoud en dan ineens met modder gaat gooien als je je zin niet krijgt, dan vind ik dat niet nieuw leiderschap.’
PVV-leider Geert Wilders lijkt op Twitter licht opgetogen over de uitwerking van de lezing. ‘Kaag noemt Rutte een “ritselaar zonder visie”. Ze hebben de chemie van een mortuarium. Dat gaat niks meer worden. Verkiezingen in aantocht!’
Volgens BBB-leider Caroline van der Plas zou het voor het land beter zijn als er een kabinet komt, zei ze bij dinsdag bij WNL. ‘Er zijn veel vraagstukken die spelen, stikstof, klimaat, woningnood. Ondernemend Nederland schreeuwt er ook om dat het kabinet missionair is. (…) Maar als we er niet uitkomen vandaag, dan zijn nieuwe verkiezingen onvermijdelijk.’
Formatie zonder D66 sneller
Ook uit andere hoeken klinkt kritiek.’ Ik begrijp werkelijk niet waar Sigrid Kaag mee bezig is,’ schrijft tv-maker Andries Knevel. ‘Eerst snelle formatie blokkeren door hautain ChristenUnie af te wijzen. Nu hard uithalen naar Rutte. Gaat lekker zo. Zullen we maar zonder D66 doorgaan? Dat gaat sneller.’
Telegraaf-columnist Nausicaa Marbe is het oneens met Kaags omschrijving van ‘Haags gedoe’ tijdens de formatie. ‘Pot verwijt de ketel. Van Hamer weten we dat de poging tot formatie mislukte omdat iedereen, inclusief Kaag, bezig was met inhoudsloos ritselen en regelen inzake beeldvorming. Pretentieus gezwets over leiderschap verhult niet wat je in werkelijkheid doet/nalaat.’
Veeg uit de pan naar Wopke Hoekstra
Politiek verslaggever bij De Telegraaf Wouter de Winther is verbaasd over de woorden van Kaag. ‘Een koffiedrinkende, regelende ritselaar die achter de schermen politieke spelletjes speelt. Dat zijn geen woorden die je gebruikt voor iemand met wie je een commitment aan moet gaan op een nieuw kabinet te vormen.’
De Winther is ook niet te spreken over de veeg uit de pan in de richting van Hoekstra over het ‘hardvochtige begrotingsbeleid waarmee hij Europa tegen zich in het harnas had gejaagd. Kortom: ook daar een tik uitdelen. Dan kom je toch tot de slotsom: met wie wil je dan nog wel samenwerken? Er worden alleen maar deuren dichtgesmeten van mensen die kennelijk allemaal niet voldoen aan de standaard die Sigrid Kaag aan Nederlandse politici wil stellen, maar dan wordt het wel heel stil om je heen op een gegeven moment.’
Volgens De Winther zijn er nu twee opties. ‘Dit was de eerste speech op weg naar verkiezingen. Of het is een signaal naar de achterban dat ze alles heeft gegeven in de onderhandelingen met Rutte. En VVD en CDA met schaamrood terugkeren naar de onderhandelingstafel. Maar die kans acht ik niet groot.’
RTL-verslaggever Fons Lambie maakte een Twitter-draadje van alle opmerkingen van Kaag aan het adres met Rutte.
Over een paar jaar Utrecht aan zee
Volgens NRC-journalist Lamyae Aharouay is het ‘duidelijk wie Kaag bedoelt als ze uithaalt naar “degenen die om het hardst roepen hoe onwijs gaaf ons landje is”. Wordt vast nieuws: Kaag valt Rutte aan – zonder dat ze hem zelf bij naam hoefde te noemen. Waarom werkt dat eigenlijk zo, laat ze de vertaalslag over aan de duiders?’
Lees ook de column van Afshin Ellian: Linkse droom van Kaag zorgde voor het formatiedebacle
Website Geenstijl verwijst naar de laatste vraag die Kaag kreeg uit het publiek van een 25-jarige studente die bang is dat over een paar jaar Utrecht aan zee ligt. Kaag antwoordde daarop dat ze haast heeft, omdat ze denkt dat de tijd op is.
GeenStijl: ‘Dus mejuffrouw Kaag wil niet via “traditionele methodes” zoals “subsidies, fiscale regelingen en informatie vanaf school” een gedragsverandering bij u, de burger, bewerkstelligen. Dat gaat RADICAAL”. Wat dat precies betekent, daar mag u over piekeren als u straks in ijskoude klimaatquarantaine zit omdat uw CO₂ Check App de politie gebeld heeft na een opwarmingsovertreding. Koffie?’
Ook steun voor Kaag
Volgens VVD-prominent Frans Weisglas zijn de gesprekken weer nu weer op het niveau van 1 april. ‘Ze droogde Rutte af,’ zei Weisglas dinsdag bij BNR Nieuwsradio. Volgens Weisglas is de stekker uit zowel het meerderheids- als het minderheidskabinet. ‘Ik vind het verbluffend, ik kan ook niet goed verklaren wat ze gisteren gedaan heeft.’ Het werk van Remkes lijkt volgens Weisglas nu onbegonnen.
‘Ik dacht gister toen ik naar de toespraak keek en luisterde: “Dit is de aftrap van de nieuwe verkiezingscampagne.”’ Een minderheidskabinet met VVD en CDA en D66 is volgens Weisglas uitgesloten. Wat overblijft zijn zeer wankele minderheidskabinetten: VVD en CDA of VVD en D66. ‘Dat zijn heel wankele kabinetten.’
Als het Remkes niet lukt, moet volgens Weisglas rond 1 oktober een streep gezet worden en nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven. ‘De uitspraken van mevrouw Kaag leken erop dat zij die streep nu al heeft gezet.’