Betekenen de stikstofplannen de doodsteek voor het CDA?

Ongemakkelijk luisterde CDA-leider Wopke Hoekstra op zaterdag 2 juli in Nijkerk naar zo’n honderd boze regionale CDA-prominenten. ‘Jullie zijn in een waardeloze, onzekere situatie beland en dat steekt me. Dat hadden we voor een groot deel kunnen voorkomen.’

De bijeenkomst was speciaal belegd door de Haagse CDA-top om te luisteren naar de achterban die boos is over de stikstofplannen van Rutte IV (VVD, D66, CDA en ChristenUnie). Gedeputeerde Jo-Annes de Bat uit Zeeland was ‘woest’ en zei: ‘Wat er gebeurt, is echt fout.’ Collega-gedeputeerde Eddy van Hijum uit Overijssel noemde de stikstofplannen ‘onhaalbaar’ en zei ze niet uit te voeren zonder perspectief voor de boeren.

Ongekende woorden voor een gezagsgetrouwe CDA’er. De scherpste analyse kwam van Iris Bouwers, uit Zuidwolde, lobbyist voor land- en tuinbouworganisatie LTO en boerin die door de stikstofplannen de financiering voor de overname van het bedrijf van haar ouders niet rond krijgt. ‘Doe dit onze partij niet aan. Dit voorstel heeft de potentie om onze partij van onderop kapot te maken.’ Luid applaus volgde.

Het CDA lijdt

Stikstof legt bloot wat al langer sluimert: het CDA lijdt. De christen-democraten hebben vijftien zetels in de Tweede Kamer en scoorden in de politieke barometer van Ipsos eind juni nog maar negen zetels. Dat betekent nog niets, benadrukt Eerste Kamerlid Joop Atsma uit Surhuisterveen: ‘Twintig jaar geleden werd het CDA ook afgeschreven. Toen hadden we in de peilingen tien zetels. We haalden bij de verkiezingen van 2002 meer dan veertig.’ Volgens Atsma is de boodschap goed. ‘Het gaat om de mensen die het moeten uitdragen.’

Daar heeft het CDA een probleem. Wopke Hoekstra wilde geen partijleider zijn. Hij was op zijn plek als minister van Financiën in het kabinet-Rutte III en kandideerde zich in 2020 niet voor de eerste lijsttrekkersverkiezing van het CDA. Hoekstra was niet erg diep verankerd in de partij. ‘Wopke is van buiten het CDA binnengekomen,’ constateert De Bat.

Hoekstra snuffelde als Eerste Kamerlid kort aan de politiek, vond het leuk en werd in 2017 minister van Financiën, het machtigste ministerie. Vaak is de minister van Financiën machtiger dan de premier én de populairste bewindspersoon. Hij was daar op zijn plek.

De doorleefde partijman Hugo de Jonge werd in 2020 verkozen tot lijsttrekker. Hij versloeg nipt Pieter Omtzigt. De Jonge scoorde niet in de peilingen en als man uit het onderwijs – de zachte sector – lag hij niet echt lekker bij de belangrijkste sponsoren: ondernemers. Zij begonnen een fluistercampagne tegen De Jonge en hoopten op de meer economisch georiënteerde Hoekstra, die voor Shell werkte en partner was bij McKinsey.