Woke als speerpunt van de publieke omroep

De publieke omroep krijgt vaak kritiek: de omroepen zouden te links zijn, of juist te vaak rechtse mannen aan het woord laten. Het geschiedenisprogramma Het verhaal van Nederland was een succes, maar pijnlijke missers als Showcolade verraadden gebrek aan crea­tief vermogen. ‘Jongerenmerk’ 3FM raakte de afgelopen tien jaar ongeveer driekwart van de luisteraars kwijt – te exclusief woke voor veel luisteraars.

Waar staat de publieke omroep eigenlijk voor? Omroepvereniging KRO-NCRV zegt: ‘Wij staan voor een samenleving die eerlijker, groener en liever kan. Jij ook?’ ‘Een eerlijk en gelijkwaardig Nederland. Wij zijn voor. Jij ook?’ staat op de website van BNNVARA.

De NOS ziet het mede als haar taak Nederland op te voeden, met een thema-uitzending rond de klimaattop in Glasgow in 2021, liveregistraties van de Amsterdamse Gay Pride in 2022 en bijzondere aandacht voor de Natio­nale Slavernijherdenking. En overal klinken de magische woorden ‘diversiteit’ en ‘inclusiviteit’.

Rijxman zag diversiteit als haar persoonlijke missie

Begin oktober 2021 kondigde vertrekkend bestuursvoorzitter van de NPO Shula Rijxman – die diversiteit als haar persoonlijke missie zag – trots aan dat de publieke omroep vanaf 2023 als doel stelde dat ‘bij 60 beeldbepalende programma’s minimaal 15 procent van de mensen een biculturele achtergrond heeft’. Volgens het beleidsplan voor 2022-2026 – afgetimmerd met het ministerie van OCW – wil de NPO: ‘Een evenwichtige representatie bieden van de Nederlandse bevolking, in termen van man/vrouw-verdeling, biculturaliteit en beperkingen’. Een mogelijk argument vóór voorkeursbeleid gericht op meer biculturele gezichten is dat een (tijdelijke) stimulans nodig is, zoals in het verleden ook gericht is gezocht naar vrouwelijke presentatoren.

Diversiteit in levensbeschouwing en politieke gezindte heeft binnen de NPO minder prioriteit. Hoofdredacteur Joost Oranje kreeg ‘een stevige discussie’ met een bezorgde Rijxman nadat Nieuwsuur aan D66-leider Sigrid Kaag in verkiezingstijd wat kritische vragen had gesteld.

Later kwam uit dat Rijxman Kaag van politieke adviezen voorzag, al had Rijxman als verweer dat ze ‘meerdere politici adviseerde’. Rijxman vond het ‘strontvervelend’ dat ze steeds als D66-sympathisant werd afgeschilderd, maar direct na haar vertrek bij de NPO stelde D66 haar aan als wethouder in Amsterdam. […]

Bij duopresentaties moet het tweetal gemengd zijn

Bij de keuze van presentatoren voor nieuwe programma’s letten omroepen steeds meer op kleur en geslacht. […] Omroepen categoriseren medewerkers (informeel) naar seksuele voorkeur, leeftijd, huidskleur en etnische achtergrond. Bij duopresentaties moet het tweetal gemengd zijn. Twee vrouwen is goed, twee mannen liever niet. Twee biculturele vrouwen zijn de hoofdprijs, zoals op de maandaguitzending van Op1 door BNNVARA met de combi Natasja Gibbs en Nadia Moussaid.

Nieuw aangestelde buitenlandse correspondenten bij de NOS zijn de afgelopen jaren vaak vrouw of gekleurd. Helemaal consequent is het beleid nog niet: vrouwelijke presentatoren op leeftijd verdwijnen soms nog geruisloos uit het zicht, waar bijvoorbeeld Paul Witteman en Philip Freriks tot op respectabele leeftijd volop in beeld bleven.

De worsteling met de diversiteit van de studiogasten (experts, duiders, kenners en spraakmakers) is blijvend: vrouwen komen minder graag naar de studio – mede wegens angst voor haatdragende onlinecommentaren – en gelden op redactievloeren als ‘minder uitgesproken’.