GroenLinks-PvdA heeft een generatieprobleem. Jongeren waren op 21 juni massaal aanwezig op het partijcongres, dat door ongeveer 4.000 partijleden werd bezocht. Zij zetten de toon. De vraag is nu of ze dominant zijn bij het bepalen van de koers van de nieuwe partij in wording. En zo ja, is dat niet juist goed?
Die vraag is opgekomen door de richtingenstrijd in de partij over het wapenembargo tegen Israël, waarvoor de Kamerfractie van GroenLinks-PvdA zich eerder uitsprak na een motie van Kati Piri. Enkele prominenten, zoals PvdA’ers Job Cohen, Ad Melkert, Lodewijk Asscher en Gerdi Verbeet, hoopten dat het congres de motie zou wegstemmen. Maar ze maakten geen enkele kans.
Verbeet had een tegenmotie, ingediend door voormalig PvdA-wethouder Reshma Roopram van Barendrecht, willen voorleggen aan het PvdA-congres ’s ochtends, maar de stemming geschiedde uiteindelijk ’s middags, op het gezamenlijke congres met GroenLinks. Niet vreemd omdat de Kamerfractie tegen wie de groep rond Verbeet zich verzet, bestaat uit leden van beide partijen. Weliswaar is de fusie nog niet voltooid, maar het einde van GroenLinks en PvdA komt in zicht. Dat is er in 2026.
Sociaal-democraten waren het vroeger ook niet eens over Israël
De verdeeldheid over het wapenembargo illustreerde dat de oude band van de sociaal-democraten met Israël op springen staat. Een band waarover in het verleden binnen die partij ook al vaak werd gesteggeld.
Tussen de stoet sprekers op het congres die het wapenembargo bepleitten, vielen vooral activistische jongeren op, vermoedelijk van oorsprong GroenLinksers. Toch waren er ook PvdA’ers die de koers van de Kamerfractie onderschreven. Ook leden van Joodse herkomst.
Terwijl vaak wordt geklaagd over de desinteresse die jongeren zouden hebben voor politiek, valt bij de linkse fusiepartij juist op hoeveel jongeren zich manifesteren. Ze waren in grote mate verantwoordelijk voor de perfecte organisatie van het massacongres. En ze deden dat met flair, iets wat lang niet alle (linkse) politici is gegeven.
Een aantal jongeren heeft ook een grote rol gespeeld in het fusieproces. Van onderop maakten ze de leden de afgelopen jaren warm voor de fusie en werden telkens stapjes daarheen gezet, al hielden uiteraard partijprominenten, zoals oud-partijleider van GroenLinks Jesse Klaver en de partijvoorzitters, de leiding.
Op sociale media negatieve reacties op partijcongres
De berichtgeving over het congres van 21 juni wekte verbazing bij sommige congresgangers. (Sociale) media benoemden de botsing over Israël en beschreven de spanningen die zij opriep. Het beeld rees van een kibbelcongres waarin leden vechtend door de congreshal gingen.
De toon werd gezet door verwijzingen naar gejoel en beelden van het verdriet van Gerdi Verbeet toen bleek dat 80 procent van de congresgangers het wapenembargo steunt en zich achter de Kamerfractie schaart.
Op LinkedIn verbaasde congresganger Jeroen Goes zich over de verslaggeving. Hij zag juist hoe voor- en tegenstanders elkaar vasthielden. ‘Zelfs als een motie is aangenomen of afgewezen, wordt dit niet luid gevierd maar becommentarieerd als: “We hebben u ook gehoord. We houden elkaar vast. We keren elkaar niet de rug toe.” Nergens las ik de verbindende woorden van Job Cohen terug. Hoewel hij tegen de motie van Piri was, zocht ook hij de verbinding,’ schreef Goes.
Die observatie zit er niet naast. Wie op sociale media keek, zag bijvoorbeeld twitteraars als Ronald Plasterk – niet aanwezig op het congres – zich negatief uitlaten over de kwestie. De teloorgang van de sociaal-democratie werd aangekondigd. Grote woorden van een man die al jaren klaagt over zijn partij, maar zijn lidmaatschap maar niet opzegt.
Is GroenLinks-PvdA echt verdeeld?
Zeggen dat de toekomst van de sociaal-democratie afhangt van een – toegegeven, zeer belangrijke – motie tegen Israël, zoals her en der wordt gedaan, is nogal serieus.
Op het podium in Nieuwegein werd vaak de uitdrukking ‘sociale meerderheid’ gebruikt. Dat is het deel van de bevolking dat de fusiepartij wil vertegenwoordigen. Politiek verandert, en dat is maar goed ook.
Partijleider Frans Timmermans wees na persvragen over de ‘verdeeldheid’ erop dat 80 procent toch geen kleine meerderheid is. Hij had ook een veel positiever beeld van de dag dan het kritische gezelschap journalisten. Nou heeft een politicus dat wel vaker, maar in dit geval zat er een flinke kern van waarheid in.
De stemming op die lange vergaderdag, een zonnige zaterdag en de langste dag van het jaar, was in het algemeen heel goed. Ja, er werd gejoeld, en misschien wat fel, maar is dat echt zo erg? Bij politiek horen nu eenmaal emoties.
Timmermans kon ook wijzen op de stemming in het land over het handelen van Israël. Twee massademonstraties bewezen volgens hem dat veel Nederlanders een rode lijn trekken voor Israëli.
Gedoe over procedures is er op partijcongressen altijd
Er zijn zeker kanttekeningen te plaatsen bij de gang van zaken op het congres, zoals de toepassing van de procedures. Iets wat overigens op veel politieke congressen tot ophef leidt. Doordat de linkse fusie is versneld vanwege de verkiezingen dit najaar, lopen tal van procedures door elkaar. De formele fusie moet nog komen.
In de Kamer opereert de linkse partij in wording al enige jaren als ware ze al gefuseerd. Er zijn ook leden met dubbele lidmaatschappen, die op het congres twee keer mochten stemmen. Dat beïnvloedde de stemmingsuitslag en dat frustreert de voorstanders van de motie-Roopram, maar ook zonder de dubbeltelling was de motie afgewezen, gezien de overduidelijke uitslag.
Dat de motie-indieners deels dezelfde PvdA’ers zijn die zich verzetten tegen de fusie met GroenLinks, is misschien toeval. De tegenstanders van de fusie, onder wie Gerdi Verbeet en Ad Melkert, zijn in de partij zwaar in de minderheid, zoals bleek uit de massaliteit waarmee PvdA’ers en GroenLinksers zich eerder uitspraken voor de fusie.
Israëlkwestie toont generatiekloof in GroenLinks-PvdA
Duidelijk zichtbaar in Nieuwegein was de generatiekloof. Jongeren die zich fel en hard uitspraken tegen het beleid van de Israëlisch premier Netanyahu tegenover een groep ouderen die het gevoel had dat hier sprake was van antisemitisme. Enkele PvdA’ers op leeftijd bewezen dat de oud-jong-tegenstelling niet helemaal opgaat. Oud-minister Jan Pronk, alweer 85 jaar, sprak zich op de hem kenmerkende gloedvolle wijze uit voor een wapenembargo.
Jongeren die in een partij een belangrijke rol spelen: tot voor kort konden politieke partijen daar alleen van dromen. Bij links zijn millennials en gen Z’ers het beu om werkeloos toe te zien hoe de volwassenen er een potje van maken. Ze zullen best radicaler zijn dan de ouderen, maar dat is bepaald niet iets van alleen deze tijd.
De Israëlkwestie overschaduwde het congres enigszins en diverse congresgangers wezen er in de wandelgangen op dat ze de timing van de Kamerfractie om net voor het fusiecongres een omstreden motie in te dienen, niet zo slim vonden. Of de fractie zich daarvan rekenschap heeft gegeven, is de vraag. In de politiek speelt strategie veel minder een rol dan het soms lijkt.