LIVE | GroenLinks-PvdA steunt inzet demissionaire kabinet voor hogere NAVO-norm

• De Kamerleden gaan nu lunchen, het debat is geschorst tot 13:00 uur.

Bontenbal: ‘Dit was het slechtste kabinet sinds de Tweede Wereldoorlog’ (11:45)

• ‘Nederland snakt naar fatsoenlijke politiek’, volgens de CDA-leider. De partij wil op de kortst mogelijke termijn nieuwe verkiezingen. De partij blijft constructief meedenken met het demissionaire kabinet. Een aantal dossiers mogen niet blijven liggen, zoals de asielmaatregelen.
• ‘Nederland heeft geen nieuwe politieke experimenten nodig. Wat nodig is, is een politiek voor het algemeen belang.’

Geert Wilders liet een rechtse ‘droomcoalitie’ vallen (11:35)

• Joost Eerdmans (JA21) vindt dat Geert Wilders een rechtse ‘droomcoalitie’ heeft laten vallen. Volgens hem had Wilders moeten blijven toen het lastig werd: ‘Besturen is kiespijn.’ Eerdmans benadrukt: ‘Elke dag dat jullie aan het werk waren, was er in ieder geval geen linkse coalitie.’
• Wilders wees die kritiek van de hand. Hij stelde dat de PVV juist verantwoordelijkheid heeft genomen door in te binden, onder meer door het premierschap niet op te eisen en af te zien om de strenge asielmaatregelen te verpakken in noodwetten.

Wilders: ‘Blijven zitten was de makkelijke weg’ (11:20)

• In het debat over de kabinetsval zei Geert Wilders dat de coalitie overeind houden ‘de makkelijke weg geweest’ zou zijn. Hij stelde zichzelf de vraag: ‘Ga ik door voor het pluche, blijf ik zitten, laat ik alle bewindslieden zitten, terwijl ik eigenlijk vind dat mijn belangrijkste belofte niet wordt waargemaakt?’
• Wilders doelde op de beperking van asielinstroom. ‘Heel veel mensen zijn boos dat ik het heb gedaan’, zei hij over het opblazen van de coalitie. ‘Maar ik heb er geen seconde spijt van.’
• SP’er Jimmy Dijk beschuldigde Wilders ervan mensen in de steek te laten op andere thema’s. ‘U heeft deze mensen de rug toegekeerd.’ Wilders reageerde: ‘Ik heb mijn best gedaan voor die mensen.’

Timmermans en Wilders clashen (11:00)

• Timmermans en Wilders botsten fel in het debat over de val van het kabinet-Schoof. Timmermans vroeg hoe Wilders Oekraïne kan steunen en tegelijk op een congres verschijnt met ‘Poetin-vrienden’.
• ‘Hebben we te maken met twee Wildersen?’, vraagt Timmermans. Wilders wees dat verwijt van de hand en zei: ‘Onzin. Er waren Israëlische bewindslieden en Poolse parlementariërs die het bloed van Poetin wel kunnen drinken.’
• De toon verscherpte bij het onderwerp Gaza. Timmermans noemde Wilders ‘een schandvlek’ vanwege zijn onvoorwaardelijke steun aan Israël, ondanks beschuldigingen van genocidaal geweld. Wilders sloeg terug en noemde Timmermans ‘antisemiet’.

Wie wil nog met de PVV samenwerken? (10:50)

• Rob Jetten stelt Wilders de vraag: ‘Wie gaat na deze rampzalige week nou ooit nog met u samenwerken?’ Geert Wilders reageert: ‘Dat is niet aan u. Niet aan ons. Dat is aan de kiezer.’
• Nicolien van Vroonhoven (NSC) gaf dinsdagavond al te kennen niet meer in een nieuwe coalitie met de PVV te stappen.

Wilders: ‘Wij hebben oprecht verantwoordelijkheid genomen’ (10:40)

• Wilders: ‘Wij hebben oprecht verantwoordelijkheid genomen.’ Hij legt de schuld bij zijn coalitiepartners. ‘Zij hadden alleen maar smoesjes.’ De PVV-leider zegt zelf graag door te zijn gegaan, maar dat er grenzen zijn.

Wilders: PVV blijft Oekraïne steunen (10:40)

• De steun van de PVV aan Oekraïne blijft ‘onverkort vaststaan’, benadrukt Wilders tijdens het debat over de kabinetsbreuk. Tijdens zijn jaar in de coalitie werd die steun herhaaldelijk in twijfel getrokken door oppositiepartijen, mede vanwege Wilders’ eerdere uitlatingen waarin hij sympathie toonde voor de Russische president Vladimir Poetin.

Timmermans spreekt over een ‘treurspel’ van het kabinet (10:35)

• GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans is de eerste spreker. Hij uit harde kritiek en spreekt over een ‘treurspel’ van het kabinet.
• ‘Er zijn geen oplossingen gevonden. Niet voor de woningnood, niet voor de stikstofcrisis, niet voor onze veiligheid. Het is weer duidelijk geworden: als het moeilijk wordt, loopt Wilders weg.’

Verklaring demissionair premier Schoof (10:30)

• Demissionair premier Schoof begint in het debat over de val van het kabinet met een korte verklaring. ‘Laat ik duidelijk zijn. De val van dit kabinet was wat mij betreft onnodig en onverantwoord.’
• Tevens benadrukt Schoof het gevaar van de val een kabinet in een wereld die snel verandert.
• Schoof vraagt de Tweede Kamer veel ruimte om als demissionair kabinet door te kunnen gaan met beleid.

Kamer in debat over val kabinet-Schoof (09:30)

• De Tweede Kamer debatteert vanaf 10.25 over het aftreden van het kabinet-Schoof. Premier Schoof zal eerst een korte verklaring afleggen.

Henri Bontenbal klaar voor het Torentje (08:00)

• In een interview met EW zegt CDA-leider Henri Bontenbal het premierschap niet uit te sluiten: ‘Mijn doel is niet het Torentje. Maar als dat uiteindelijk gebeurt, dan stap ik daar naar binnen.’
• Lees het interview met Henri Bontenbal: CDA is klaar voor verkiezingen – en Bontenbal voor het Torentje

3-6

Van Vroonhoven wil niet meer in coalitie met de PVV (21:00)

• Als het aan NSC-leider Nicolien van Vroonhoven ligt, stapt de partij niet nog eens in een coalitie met de PVV. ‘Met deze gast gaan we niet meer in zee.’
• Dilan Yeşilgöz (VVD) sluit een hernieuwde samenwerking met de partij van Wilders niet bij voorbaat uit: ‘Ik moet daar nog even over nadenken’. Yeşilgöz zei in het SBS-programma Nieuws van de Dag ook te twijfelen om samenwerking met GroenLinks-PvdA.

Einde kabinet-Schoof: ontslag kabinet aangeboden aan koning (17:30)

• Dick Schoof is bij de koning geweest om het ontslag van het kabinet aan te bieden. Daarmee is het kabinet nu officieel demissionair.

Keijzer: ‘Om onbegrijpelijke reden trekt Wilders de stekker eruit’ (16:28)

• BBB-vicepremier Keijzer haalt hard uit naar PVV-leider Wilders die volgens hem ‘om onbegrijpelijke reden de stekker eruit trekt’: ‘Omdat de grond te heet onder zijn voeten, omdat hij het niet meer trok? Kom op, wees een kerel!’
• Het ‘had niet gehoeven’, vindt Keijzer: ‘Als je hiernaar kijkt, was dit de kans om eindelijk echt eens wat te doen aan migratie, grote problemen met woningnood. Een dam opwerpen tegen moslimextremisme.’

Schoof gaat ‘onverdroten verder’ — maar wel demissionair (15:39)

• Premier Dick Schoof heeft bevestigd dat hij het ontslag van de PVV-bewindspersonen aanbiedt aan de Koning. ‘Met het vertrek van de PVV is er onvoldoende draagvlak,’ aldus Schoof, die benadrukt dat hij ‘onverdroten’ verder gaat met de resterende ministers van VVD, NSC en BBB — weliswaar in demissionaire status.
• Schoof noemt de val ‘onnodig en onverantwoord’.
• Alle PVV’ers verlaten het kabinet per direct.

Keijzer schrapt huurbevriezing na val kabinet (15:30)

• Minister Mona Keijzer (Volkshuisvesting, BBB) ziet af van de omstreden huurbevriezing voor 2025 en 2026. In een brief aan de Kamer schrijft ze dat het wetsvoorstel niet doorgaat vanwege het negatieve advies van de Raad van State, de politieke onrust na de kabinetsval en om “rust en voortgang” te brengen.
  De huurstop was eerder afgedwongen door de PVV. Woningcorporaties waarschuwden dat de maatregel de bouw van tienduizenden sociale huurwoningen zou blokkeren.

Ministers reageren teleurgesteld op val kabinet (13:05)

• Minister van Financiën Heijnen (VVD) noemt de val van het kabinet een ‘onnodige stap’ en ‘onverantwoord’. ‘We zien de economie verslechteren — dit is geen moment om weg te lopen,’ waarschuwt hij.
  Volgens Heijnen lijkt er sprake van een ‘vooropgezet plan om eruit te stappen’. Binnen het kabinet wordt nu besproken hoe het verder moet.

• Minister van Infrastructuur Barry Madlener (PVV) noemt het ‘jammer’ dat het kabinet valt, maar begrijpt het standpunt van zijn partijleider. ‘Het was een terecht verzoek van Geert om straffer in te zetten op immigratie,’ zegt hij.
  ‘Het is een beetje flauw om te zeggen: laat Faber alles maar regelen. Dat kan niet. Als minister heb je steun nodig uit de coalitie. Als die er niet is, is het zinloos.’ Volgens Madlener is geprobeerd om iets te bereiken op immigratie, ‘maar het was blijkbaar niet genoeg om Geert tevreden te houden’.

• Minister van Justitie David van Weel (VVD) reageert aangeslagen op de val van het kabinet. ‘Ik ben boos, teleurgesteld, verdrietig. Dit was helemaal niet nodig,’ laat hij weten. Volgens Van Weel laat het kabinet ‘een kans liggen’ om door te pakken op dossiers als asiel en migratie.
  De NAVO-top waar Nederland later deze maand aan deelneemt, zal volgens hem geen hinder ondervinden van de kabinetsval: ‘Niet ideaal, maar we gaan er nog steeds het beste van maken.’

• Vicepremier Eddy van Hijum (Sociale Zaken, NSC) spreekt van een ‘zeer teleurstellende’ afloop. Hij noemt de breuk een ‘politieke schwalbe’ en verwijt PVV-leider Wilders dat hij zich zwaar aangevallen voelde, ‘terwijl de deur juist openstond voor strenge asielmaatregelen’.’Ik neem Wilders dit zeer kwalijk,’ aldus Van Hijum.

Hoe staan de partijen ervoor bij nieuwe verkiezingen? (11:57)

• Als er nu verkiezingen zouden zijn, zou de VVD als grootste partij eindigen, met dertig zetels. Lees hier alles erover.
• Lees hier waarom een doorstart een moeilijk verhaal kan worden.

Yesilgöz opent aanval op Wilders: ‘Hij wilde niet’ (11:47)

• ‘We boden nog aan om het op papier te zetten zodat we daarmee naar buiten konden. We hebben alle drie tegen Wilders gezegd: werk de ideeën uit. Als je ze beter onderbouwt zullen we ervoor zijn. Maar hij wilde het niet en vertrok,’ zegt Yesilgöz dinsdagochtend tegen diverse media.
• De VVD-leider leidt hieruit af dat asiel niet Wilders’ reden was om zijn steun in te trekken. ‘Het enige wat ik hier kan zien, is iemand die de verantwoordelijkheid niet wil dragen.’
• Volgens Yesilgöz waren er 58 asielmaatregelen afgesproken, en was het aan Wilders’ eigen PVV-minister Marjolein Faber om die uit te voeren. ‘Ze kregen het gewoon niet voor elkaar,’ zei de VVD-leider.

Hoogleraar: Wilders niet bevoegd bewindslieden terug te trekken (11:46)

• PVV-leider Geert Wilders kan niet zomaar zijn bewindslieden terugtrekken na de val van het kabinet, zegt Wim Voermans, hoogleraar staatsrecht aan de Universiteit Leiden, tegen het ANP. ‘Wilders is niet bevoegd ze te ontslaan, dat kan alleen de koning doen.’
• Voermans verwacht dat de meeste PVV-bewindslieden wel gehoor geven aan de oproep van Wilders, zoals zorgminister Fleur Agema en asielminister Marjolein Faber. ‘Maar wat gaat staatssecretaris Ingrid Coenradie doen? Of minister Barry Madlener? Hij heeft nog een grote opgave. Ze maken hun eigen afweging.’
• Aan EW laat Coenradie weten dat zij ‘eerst de ministerraad’ wil afwachten.

Techbranche noemt val kabinet ‘ramp’ voor Nederlandse industrie (11:30)

• De val van het kabinet is een ramp voor de Nederlandse industrie, vindt ondernemersorganisatie voor de technologische industrie FME. Ons land ‘snakt naar stabiliteit, visie en daadkracht om de energie- en klimaattransitie, netcongestie en het ongelijke speelveld aan te pakken’.
• De FME vreest dat bedrijven nu opnieuw te maken krijgen met onzekerheid, stilstand en uitstel. ‘Nederland heeft geen tijd voor politieke spelletjes. We zitten midden in geopolitieke spanningen, torenhoge energieprijzen, een stikstofcrisis en een zorgsysteem dat onder druk staat,’ stelt voorzitter Theo Henrar. ‘Terwijl andere landen vooruitgaan, staat ons land stil. Oplossingen worden uitgesteld, beleid stolt en ondernemers haken af.’

Spoedministerraad om 13:30 over vertrek PVV (10:32)

• Om 13:30 komt er een ministerraad. De verwachting is dat sommige ministers per direct opstappen.

Woonbond vreest dat huurbevriezing niet doorgaat na val kabinet (10:27)

• De Woonbond maakt zich zorgen dat de huurbevriezing voor sociale huurders van tafel verdwijnt door de val van het kabinet. ‘De huurder is de dupe van politieke spelletjes in de coalitie. Zij dreigen nu in plaats van een huurbevriezing opnieuw een enorme huurstijging te krijgen,’ zegt directeur Zeno Winkels.
• De huurdersorganisatie roept minister Mona Keijzer (BBB) op om de beoogde huurbevriezing alsnog door te zetten. Volgens directeur Zeno Winkels moet zij er in elk geval voor zorgen dat de huren niet fors stijgen. ‘De coalitie heeft een enorme schuld uitstaan bij sociale huurders.’

Eerste reacties van de oppositie (10:15)

• ‘Het doek is gevallen voor het kabinet van PVV, VVD, NSC en BBB,’ schrijft D66-leider Rob Jetten op X. ‘Dat is geen verrassing. De keuze van de VVD om in zee te gaan met de PVV was onverantwoord – na maanden van chaos zien we nu het resultaat.’
• ‘Nederland is bevrijd van een politieke gijzeling,’ schrijft SP-leider Jimmy Dijk op X. ‘Van rechtse ruziepartijen die niks voor elkaar krijgen. Behalve bezuinigingen op zorg, onderwijs en ouderen. Asociaal.’

• ‘Nederland staat al een jaar stil, terwijl er oorlog is in Europa en mensen zich grote zorgen maken over hun toekomst. Dat vraagt leiderschap, solidariteit en eerlijk delen,’ schrijft Frans Timmermans op X. ‘Onmacht, verdeeldheid en ruzies zijn de kenmerken van kabinet Wilders-Yesilgöz. Dit gebeurt als je extremen de macht geeft.’

• Forum voor Democratie laat weten teleurgesteld te zijn over het besluit van Geert Wilders om de coalitie te verlaten. Fractievoorzitter Thierry Baudet schrijft op X dat FVD bereid is mee te werken aan het vormen van een nieuwe rechtse meerderheid, ‘in lijn met de wens van de Nederlandse bevolking’.
• ‘Wilders had iets kunnen doen aan het verbeteren van het asiel- en migratiestelsel. Het was de eerste keer in decennia dat er een partij in de Nederlandse regering zat die ten minste het uitgesproken doel had de massale immigratie een halt toe te roepen’, aldus Baudet op X. ‘Wilders heeft deze unieke kans onbenut gelaten. Doodzonde.’

AEX-index zakt in het rood na val kabinet (10:11)

• Na de kabinetsval in Den Haag opende de AEX dinsdag licht positief, maar zakte al snel in het rood. De val volgde op het besluit van PVV-leider Geert Wilders om zijn steun aan de coalitie in te trekken, na onenigheid over het asielbeleid. Beleggers reageerden voorzichtig op de politieke onzekerheid: de AEX verloor 0,4 procent.

CDA-leider Henri Bontenbal over kabinetsval: ‘Onverantwoord en roekeloos’ (10:00)

• ‘Nederland heeft vandaag gezien dat deze coalitie geen verantwoordelijkheid heeft durven nemen voor de toekomst van Nederland. Het is onverantwoord en roekeloos dat in deze tijd van internationale onveiligheid en onzekerheid partijen het eigenbelang belangrijker vinden dan de toekomst van Nederland,’ schrijft Bontenbal in een verklaring op X.
• ‘Een jaar lang hebben we naar politiek amateurisme moeten kijken en is Nederland tot stilstand gekomen. PVV, VVD, NSC en BBB waren vooral bezig met zichzelf en niet met de toekomst van Nederland. Twee jaar na de vorige verkiezingen hebben deze partijen het vertrouwen in de politiek enkel verder geschaad.
• ‘Het CDA heeft vanaf de eerste dag constructief oppositie gevoerd om daarmee bij te dragen aan een fatsoenlijk Nederland. Een keuze voor stabiliteit in plaats van spektakel. Voor verbinding in plaats van verdeeldheid. Voor verantwoordelijke oplossingen in plaats van kortetermijnpolitiek.’

COA wacht gevolgen kabinetsval af (09:55)

• De val van het kabinet roept vragen op over de gevolgen voor het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA). Een woordvoerder laat weten dat het orgaan nog niet kan inschatten wat de politieke crisis betekent voor het opvangbeleid: ‘Het is aan de politiek.’
• De toekomst is onzeker, nu het kabinet-Schoof demissionair verder moet. PVV-minister Marjolein Faber zou binnenkort haar voorstellen voor een strenger asielbeleid presenteren in de Tweede Kamer.
• Voor PVV-leider Geert Wilders ging de invoering van die maatregelen niet snel genoeg – reden voor hem om de samenwerking met de andere coalitiepartijen op te zeggen.

Wilders laat kabinet vallen na kort overleg over asieleisen (9:45)

• In een reactie aan EW zegt Wilders: ‘Geen azc’s bouwen, maar sluiten, Nederland zou strenger beleid krijgen en geen groot asielcentrum worden.
• ‘Ik heb daar een plan voor gepresenteerd en handtekeningen gevraagd van de coalitiegenoten, maar die hebben dat niet gedaan.
• ‘Zij zeggen: “Vraag maar of de minister iets kan maken.” Maar dat is geen garantie dat iets door de ministerraad of Tweede Kamer komt, dus ik kon niets anders doen dan eruit stappen.
• ‘Ik heb de minister-president laten weten dat PVV-bewindslieden uit het kabinet stappen, omdat het strengste asielbeleid niet van de grond komt.
• ‘We zouden het strengste land qua toelating worden, maar dat doen we totaal niet meer.’

Wilders laat kabinet vallen na kort overleg over asieleisen (9:22)

• Geert Wilders heeft zijn dreigementen kracht bijgezet en stapt met zijn partij PVV uit de coalitie. Op dinsdagochtend 3 juni meldt hij dit nieuws via X. ‘Geen handtekening voor onze asielplannen. Geen aanpassingen Hoofdlijnenakkoord. PVV verlaat de coalitie.’
• Daarmee is het kabinet-Schoof al binnen een jaar na formatie gevallen.
• Vorige week dreigde Wilders al op te stappen als zijn immigratie-eisen niet zouden worden ingewilligd. De coalitiepartijen VVD, BBB, NSC en PVV waren al sinds gisteravond intensief in conclaaf over de crisis.
• VVD-leider Dilan Yesilgöz noemt het ‘een gemiste kans’ en ze ‘denkt niet dat er weer een rechtse meerderheid is na verkiezingen’.
• Caroline van der Plas (BBB) ziet nog wel kansen, zegt ze tegen EW. ‘Een doorstart kan zijn dat er andere partijen zijn, wij gaan proberen een kabinet te formeren’. Yesilgöz wil daar over nadenken.
• ‘Onverantwoord. Echt onverantwoord.’ Zo reageert Nicolien van Vroonhoven (NSC) op de keuze van PVV-leider Geert Wilders om uit de coalitie te stappen.