Vertrouwen in de samenleving leeft op – met één uitzondering

De Feiten: Vertrouwen in leger, rechters en politie stijgt – politici blijven achter

Veel instituties winnen vertrouwen in de samenleving. Dat blijkt uit jaarlijks onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

Politie, rechters en het leger scoren het best, politici met afstand het slechtst. Theoretisch opgeleiden blijken meer vertrouwen in instituties te hebben dan praktisch opgeleiden.

Leger steeds populairder, vooral onder jongeren

Het vertrouwen in het leger groeide afgelopen jaar met een procentpunt, van 67 naar 68 procent. Dat is een van de hoogste scores in de lijst.

Bovendien is het percentage aanzienlijk gegroeid sinds het CBS het onderzoek in 2012 begon uit te voeren. Toen hadden nipt zes op de tien Nederlanders vertrouwen in het leger. Vooral bij jongeren is het vertrouwen hoog. Driekwart geeft aan dat in het leger te hebben, terwijl het percentage onder 65-plussers maar 61 bedraagt.

Politie en rechters behouden hoog vertrouwen

Van de instituties in de lijst scoren de politie met 79 procent en rechters met 78 procent het hoogst. Ook in die beide organisaties is de afgelopen twaalf jaar het vertrouwen behoorlijk toegenomen.

Daarnaast zeggen Nederlanders dat ze meer op elkaar aan kunnen. Tweederde van de ondervraagden zei anderen in de samenleving te vertrouwen. Een stevige toename: twaalf jaar geleden had 58 procent van de Nederlanders vertrouwen in de medemens.

Politiek blijft achter in vertrouwen van burgers

Veel minder goed scoren politici, en de Tweede Kamer afzonderlijk. Een kwart van de bevolking heeft vertrouwen in politici, in de Tweede Kamer als geheel is de score met 31 procent ook mager. Wel stijgen beide licht ten opzichte van vorig jaar. De Europese Unie scoort met 49 procent duidelijk beter.

EW's visie: Vertrouwen groeit, maar breuklijn tussen opleidingsniveaus verdiept

Door: Redacteur politiek, Victor Pak

De cijfers van het CBS laten zien dat ondanks de versplintering in de maatschappij het onderlinge vertrouwen nog altijd hoog is.

Dat is een positieve ontwikkeling in een periode waarin buitenlandse conflicten ook binnen Nederland verdeeldheid opleveren. Nederlanders houden vertrouwen in elkaar en in de essentiële nationale instituties.

Weerbare samenleving, maar kloof groeit tussen opleidingsniveaus

Daarmee lijkt de samenleving weerbaar tegen verdeeldheid. Die is er uiteraard wel, zeker over gevoelige – vaak politieke – onderwerpen, maar het vertrouwen in instituties wordt daar niet door ondermijnd.

Zorgelijk is wel de kloof tussen theoretisch en praktisch opgeleiden in de maatschappij. Theoretisch opgeleiden hebben in instituties als het leger, de politie en rechters veel meer vertrouwen dan praktisch opgeleiden. Het verschil varieert van tien tot wel dertig procent.

Samenhang onder druk door sociale media

Samenhang in de maatschappij blijft dus van groot belang. Die gaat om het delen van normen en waarden, maar ook om in contact komen met andersgezinden.

Dat laatste vormt steeds meer een uitdaging voor de hele maatschappij, zeker doordat sociale media vooral het eigen gelijk van de gebruikers bevestigen.

Verdere verdieping: Vertrouwen in politici leefde kortstondig op

Na de Tweede Kamerverkiezingen in november 2023 en het aantreden van het kabinet-Schoof ruim een half jaar later, was er een opleving van het vertrouwen in de politiek. Het is een trend die politieke wetenschappers vaker zien. Inmiddels is die opleving weer danig geluwd.

SCP: onvrede breed gedragen onder Nederlanders

Afgelopen maart bleek uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) dat zowel onder praktisch als theoretisch opgeleiden de onvrede over de politiek hoog is.

Daarvoor geeft het SCP drie verklaringen. De regering toont te weinig daadkracht om problemen op te lossen, de bewindspersonen zijn niet competent en er zijn zorgen over de slechte samenwerking in het kabinet.

Meerderheid vindt dat Nederland de verkeerde kant op gaat

Dat heeft ertoe geleid dat een meerderheid van de Nederlanders vindt dat het de verkeerde kant op gaat met het land: 57 procent. Er zijn vooral zorgen over de krapte op de woningmarkt, immigratie, politici en hoge prijzen.

Het zijn kwesties waar de politiek maar moeilijk een antwoord op weet te vinden.