Liberalen als Mark Thiessen blijven krampachtig vasthouden aan de vorige wereldorde – die van vrijheid en democratie. Het is tijd om te stoppen met het managen van het verval en weer de barricaden op te gaan om een nieuwe wereld te scheppen.
Naar aanleiding van mijn recente essay over sociale media die een bedreiging vormen voor onze vrije samenleving, werd ik door opiniemaker Wierd Duk op X uitgemaakt voor ‘defensief en reactionair’.
Duk interviewt voor De Telegraaf graag mensen die terugverlangen naar een verleden dat nooit heeft bestaan. Hij voelt zelf ook heimwee naar het mythische oude Nederland, een worsteling waarvan hij om de 10 minuten verslag doet op X.
Liberalen schiepen de vorige wereldorde
Nog niet zo lang geleden was Duk zelf de reactionair, maar in 2025 is zijn opmerking over mijn artikel helemaal niet zo gek. Ik heb al langer het gevoel in de reactionaire hoek te zijn beland. Het is het lot van de liberaal anno nu. Liberalen schiepen de vorige wereldorde – die van vrijheid en democratie – en zien nu een nieuwe antiliberale orde geschapen worden.
Zo zitten liberalen ineens in het defensief. Ze scheppen niet meer, maar verdedigen zich. Sommigen bewegen mee met de nieuwe krachten – ze omarmen populisme of laten zich erdoor aan de leiband leggen. Anderen – zoals ik – stribbelen nog tegen door zo hard mogelijk te schreeuwen hoe goed de voorgaande wereld was. In de hoop dat die nog terugkomt.
Beide routes lopen dood. Ik besef inmiddels dat mijn aanpak niet werkt, zelfs al zijn mijn analyses over wat er misgaat juist. Ik leg bloot, ik verklaar, ik waarschuw en breng in herinnering totdat ik een ons weeg. Maar ik bied geen alternatief voor een nieuwe wereld. En in die zin ben ik inderdaad veranderd van liberaal naar reactionair.
Ophouden met het verdedigen van de status quo
Eerder was het een Substack-artikel van Klaas Dijkhoff dat bij mij een kwartje deed vallen: ‘Liberalen moeten stoppen met het verdedigen van wat was en duidelijk maken welke betere toekomst vrijheid, gelijkwaardigheid en democratie bieden ten opzichte van het blijven paaien van de onzekere ego’s van zogenaamd sterke mannen.’
Dijkhoff werd aangespoord door een stuk van Ivan Krastev in The Atlantic. Krastev betoogt dat liberalen moeten ophouden met het verdedigen van een status quo die al aan het verdwijnen is.
Onze samenlevingen zijn reeds veranderd door nieuwe technologieën die alleen maar krachtiger worden. Radicaalrechtse populisten als Donald Trump en Elon Musk snappen dat en gebruiken de losgekomen energie en veranderingskracht. Liberalen moeten die energie beetpakken en gebruiken om de wereld op hun eigen termen opnieuw in te richten. De waarde van vrijheid is tijdloos, maar moet in elke nieuwe tijd opnieuw worden bevochten, vormgegeven en gegarandeerd.
Nieuwe revolutionaire tijden
Als student geschiedenis was ik gefascineerd door de liberale revoluties van de negentiende eeuw. Ik had mezelf graag teruggezien op de barricaden in München en Parijs om de vrijheid te bevechten, zoals Marius en Enjolras in Les Misérables. Maar ik leefde niet in revolutionaire tijden en er was ook geen noodzaak toe, want waar ik als liberaal in geloofde, had al gewonnen toen ik werd geboren.
Maar de geschiedenis schenkt ons altijd nieuwe revolutionaire tijden. Yuval Noah Harari ziet voormalige conservatieve partijen – zoals de Republikeinen – als revolutionaire bewegingen. Zij willen een oude wereld vernietigen en een nieuwe creëren. Liberalen beseffen nog niet dat die nieuwe wereld er hoe dan ook aankomt. Als niet met hen, dan zonder hen.
Liberalen moeten stoppen met het managen van het verval
Vandaar deze hartenkreet aan alle liberalen in onze vrije samenlevingen, aan liberale denkers, politici, wetenschappers, schrijvers en ook aan deze columnist van EW.
Stop met het managen van ons verval, begin met leidinggeven aan onze wederopstanding. Vecht niet tegen iets, maar voor iets. Zoals Dijkhoff schrijft: ‘Het wijzen op de rariteiten, slechte effecten en absurditeiten van een in gang zijnde verandering, zal deze niet stoppen.’
Liberalen moeten de onvermijdelijke verandering naar hun hand zetten. Ook als dat betekent dat ze met een leeg vel papier opnieuw een wereldorde moeten ontwerpen. Ook als dat betekent dat ze weer de barricaden op moeten. Want die barricaden liggen er al. Ze zijn alleen door anderen opgeworpen, terwijl de liberalen mokkend toekeken. Mensen zoals Wierd Duk.
Het enige wat mij nog rest, is hem bedanken voor het inzicht dat reactionair zijn mij niet past, net zo min als het andere liberalen past. Tijd om weer de barricaden op te gaan en een nieuwe wereld te scheppen, zoals eerdere generaties liberalen dat ook deden. Nu is het aan ons.