Wilders verliet afgelopen week het kabinet-Schoof en kreeg kritiek. Maar wie verder kijkt dan de reflex ‘weglopen’, ziet iets fundamenteels over de democratie, trouw aan kiezers — en het failliet van de politieke compromiscultuur, schrijft Zihni Özdil.
Dan toch van mijn hand ook maar een column over het ‘weglopen’ van Geert Wilders.
De val van het kabinet-Schoof heeft Nederland opnieuw in de greep van politieke onrust gebracht. Wilders stapte uit de coalitie na onenigheid over een van zijn grootste campagne-punten: asielbeleid.
Zoals gebruikelijk regent het verwijten dat hij ‘wegloopt als het moeilijk wordt’. Deze typisch Nederlandse reflex wordt breed gedeeld. Van talkshowtafels tot commentaren in de kranten.
Maar wie deze kritiek onder de loep legt, ziet iets opmerkelijks. Het verwijt dat Wilders de benen zou nemen, verraadt, in essentie, een intens anti-democratische inborst. Je zou het zelfs gaslighting kunnen noemen: een moedige daad die de kern van democratie raakt, trouw aan de kiezer, wegzetten als het tegenovergestelde: lafheid.
PVV-kiezers verwachten dat Wilders zijn beloftes zou waarmaken
Eerst de feiten. De andere coalitiepartijen weigerden het Hoofdlijnenakkoord open te breken. Waarop Wilders zich terugtrok. In EW schrijft Carla Joosten terecht dat dit geen impulsieve actie was. Wilders voelde aan dat zijn kiezers, die hem in 2023 naar een ongekende 37 zetels brachten, verwachten dat hij beloftes zou waarmaken.
De Ipsos I&O-peiling van 6 juni 2025, vlak na de kabinetsval, laat zien dat, ondanks dat 61 procent van de Nederlanders de PVV verantwoordelijk houdt voor de val, de partij met 30 zetels virtueel de grootste blijft.
De leus ‘Wilders loopt weg van verantwoordelijkheid’ suggereert dat compromissen sluiten, zelfs als dat betekent dat je je kiezers compleet verraadt, de ultieme deugd zou zijn van een politicus.
Nee dus.
In een democratie draait het om vertegenwoordiging. Kiezers geven een mandaat aan partijen om hun belangen te behartigen. En natuurlijk krijg je in een meerpartijenstelsel nooit alles wat je wil als je meeregeert. Maar het lijkt in Nederland maar niet neer te dalen dat als een politicus álle (grote) beloftes opzijschuift omwille van coalitiedwang, hij dat mandaat ondermijnt.
Wilders behoudt zijn geloofwaardigheid
Wilders, door vast te houden aan zijn asielstandpunt, doet precies wat zijn kiezers van hem verwachten. Net zoals toen hij als gedoogpartner van het kabinet-Rutte I (2010-2012) weigerde in te stemmen met de ongekend harde sociale afbraakplannen van CDA en VVD.
De trouw van de PVV-leider aan zijn kiezers staat in schril contrast met de houding van andere partijen in het verleden. Neem de PvdA onder Rutte II (2012-2017). Die partij ging wél akkoord met keihard neoliberaal beleid dat compleet haaks staat op sociaal-democratie.
Met de valse mantra ‘verantwoordelijkheid nemen’ probeerde de PvdA-top deze krankzinnige daad uit te leggen aan hun 38 Kamerzetels aan kiezers.
Het resultaat? Een electorale afstraffing in 2017, met een uiterst gênante val naar 9 zetels. En een politiek landschap waarin sindsdien vertrouwen in links structureel blijft kelderen. Mijn punt is: Wilders’ keuze om uit het kabinet te stappen, is precies wat de PvdA destijds had moeten doen.
Wilders vecht voor zijn kiezer door ‘weg te lopen’
‘Ik vind het goed dat Wilders bij zijn standpunt blijft wat hij kiezers heeft beloofd,’ zegt een PVV-stemmer in de Ipsos-peiling. Dit sentiment weerspiegelt dat kiezers ook na de stembus serieus genomen willen worden door de politicus die hun weer hoop gaf.
De ironie is dat Wilders ook nog eens laat zien waarop links Nederland vroeger patent had: begrijpen dat kiezers niet dom zijn. Tot en met de jaren tachtig van de vorige eeuw waren het sociaal-democraten die altijd pal stonden voor hun idealen – van sociale zekerheid tot vrede. Tegenwoordig lijkt links te denken dat meeregeren ten koste van alles moet, boven principes stellen. Een misvatting die Wilders niet aanhangt.
En omgekeerd snappen PVV-kiezers dat Wilders niet zomaar ‘wegloopt’. Maar dat hij vecht voor hun stem. Met zijn blonde kuif en zijn onwrikbare houding, blijft hij zo dé man die democratie als hoogste ideaal heeft.
Dat is een les die zelfs de meest verstokte Haagse pragmaticus uiteindelijk niet kan negeren.