Er is veel opwinding over de verbanning van een buste van de – enigszins – omstreden Johan Maurits in het naar hem genoemde museum. Terecht. Met het uitwissen van geschiedenis is niemand gebaat.
Bij een open samenleving past een permanente discussie over de geschiedenis. Nieuwe inzichten en nieuwe gevoeligheden kunnen inspireren tot een andere kijk op het verleden.
Zo had alle informatie over de verschrikkingen van het communisme kunnen leiden tot het terugkomen op de dwaling van de Tweede Kamer een zaal naar de enthousiaste stalinist Marcus Bakker te noemen. Helaas is dat niet gebeurd.
Zuivering geschiedschrijving gaat te ver
Maar het beoordelen van historische figuren met de maatstaven van nu en het zuiveren van de geschiedschrijving kunnen ook te ver gaan. Een duidelijk voorbeeld is de verbanning van de buste van Johan Maurits van Nassau-Siegen (1606-1679) uit de ontvangsthal van het – prachtige – naar hem genoemde museum in den Haag.
Slavernij: Hoe de musea het verleden herschrijven vaderlandse geschiedenis in nationale musea is niet meer wat het was. De aandacht voor de minder glorieuze aspecten van het koloniale wereldrijk Nederland neemt toe: een kompas van trots wordt vervangen door een kompas van schaamte. Wat levert dat op?
De belangrijkste reden is het aandeel van de gouverneur-generaal in het Nederlandse slavernijverleden. Hoewel zijn zonden, zelfs bekeken door een hedendaagse bril, betrekkelijk gering zijn.
Beeldenstorm maakt een cultuur armer
De opwinding over het besluit van het Mauritshuis is terecht. Het is goed om oog te hebben voor schaduwzijden van het eigen verleden. Bij hun activiteiten in Indië schonden onze verre voorouders zeker de normen die geformuleerd staan in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948).
Maar het weghalen van bustes is niet de aangewezen methode voor een herbezinning op de geschiedenis. Een ‘beeldenstorm’ maakt een cultuur altijd armer. Veel beter is het verschaffen van tekst en uitleg. Zoals gebeurd is bij het beeld van Jan Pieterszoon Coen in Hoorn.
In de zeventiende eeuw bezat Nederland korte tijd delen van het immense Brazilië, later waagden Nederlandse boeren de oversteek en tegenwoordig zijn er Nederlandse ondernemers die kansen wagen.
Het verleden moet niet begraven worden
Opmerkelijk is de reactie van Zihni Özdil. Kritiek van het Kamerlid van GroenLinks op de behandeling van geschiedenis in het Mauritshuis droeg bij aan de actie van het museum.
Maar Özdil is daar helemaal niet blij mee. Als je een standbeeld verwijdert, zei hij, begraaf je het verleden in plaats van erover te praten. Wijze taal. Met het uitwissen van geschiedenis is niemand gebaat.