Het is goed voorstelbaar dat Albert Heringa, die in 2008 zijn 99-jarige stiefmoeder hielp te sterven, de jojo-rechtsgang over zijn omstreden handelen na acht jaar een beetje zat is. Maar hij moet de rechter natuurlijk niet gaan verwijten dat deze vooral oog heeft voor ‘de regeltjes’.
De Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) was ‘verbijsterd’, de verdachte zelf sprak van een ‘onplezierige zitting’ en voelde zich ‘als een crimineel behandeld’. Zijn advocaat (Willem Anker) vond het een ‘koud en kil arrest’. De uitspraak van het Gerechtshof in Den Bosch viel alle supporters van de 75-jarige Bennekommer Albert Heringa rauw op het dak.
Lees ook over Voltooid leven Volgt Nederland verkeerde weg met euthanasiebeleid?
Ook Heringa zelf, die bijna tien jaar geleden in overleg zijn stiefmoeder voorzag van een dodelijk bakje yoghurt met zo’n 130 pillen, lijkt er niet op te hebben gerekend. Niet alleen was de opgelegde straf – zes maanden voorwaardelijk – twee keer zo hoog als geëist, het Gerechtshof gaf Heringa ook een paar opmerkelijke tikken op de vingers.
Waarom liep Heringa bij zijn stiefmoeder weg?
Aan de integriteit van Heringa’s handelen twijfelde de rechter niet. Maar kritisch over zijn handelen was hij wel. Niet alleen waren de ‘normale’, wettelijk toegestane mogelijkheden voor euthanasie of hulp bij zelfdoding voor Heringa en zijn stiefmoeder destijds lang niet zo uitgeput als hij en zijn supporters doen voorkomen, ook de uitvoering was slordig, vond de rechter.
Als Heringa zo was gebrand op een waardig levenseinde van zijn stiefmoeder, waarom heeft hij haar dan in haar laatste stonden alleen gelaten? Heringa ging naar huis om te slapen en liet haar alleen achter. Bepaald ijzig is ook de suggestie van de rechter dat Heringa pas relatief laat – twee jaar na dato – tot het inzicht is gekomen dat zijn daad een principiële kwestie was: een soort bijdrage aan de voltooid leven-discussie.
De zaak-Heringa kwam in 2010 naar buiten dankzij een documentaire in het NCRV-programma Netwerk in het kader van de Week van het Voltooid Leven van de NVVE. De NVVE had de documentaire laten maken. Sindsdien is Heringa een van de boegbeelden van de NVVE-voltooid-leven-lobby. Maar de rechter stelt nogal vilein vast dat Heringa in 2008 vooral opgelucht was dat de dienstdoende huisarts een natuurlijke dood had vastgesteld bij zijn stiefmoeder. Dat was volgens hem ‘een meevaller’. Dat klinkt inderdaad (nog) niet heel erg principieel.
Integriteit is Heringa’s belangrijkste verdediging
Dit soort elementen in het arrest zijn voor Heringa en de NVVE misschien wel pijnlijker dan die zes maanden voorwaardelijk. Ze morrelen aan het beeld dat Heringa en zijn supporters maar al te graag neerzetten. Ja, hij heeft de regels overtreden. Maar dat deed hij omdat hij niet anders kon én hij deed het bovendien heel integer.
Die integriteit is, in publiciteit en rechtsgang, Heringa’s belangrijkste verdedigingswapen. En Heringa zelf en zeker ook de NVVE mogen graag doen voorkomen dat die integriteit eigenlijk boven ‘de regeltjes’ zou moeten gaan. Maar dat zou de rechtsstaat wel totaal op de kop zetten.
Dat het Gerechtshof wél naar die ‘regeltjes’ kijkt en bovendien wat ijziger kijkt naar Heringa’s handelen, mag dan vervelend zijn voor Heringa, voor het geloof in de rechtsstaat is het een zegen. Hoe je het ook wendt of keert, je stiefmoeder helpen sterven met een dodelijk bakje yoghurt is geen sinecure.