Waarom Sylvana Simons op Geert Wilders lijkt

Geerten Waling keek naar een documentaire over Sylvana Simons en voelt empathie: de racistische en seksistische scheldpartijen aan haar adres zijn walgelijk. Dat neemt niet weg dat er weinig klopt van de ideeën van Simons, die met haar partij BIJ1 verwerpelijke identiteitspolitiek bedrijft.

De interessante documentaire Sylvana: demon of diva toont veel verschillende kanten van de politica en de mens daarachter. Documentairemaakster Ingeborg Jansen oordeelt niet hardop of we hier met een ‘demon’ of een ‘diva’ te maken hebben.

Ze is zichtbaar onder de indruk van de politica, maar laat tegelijkertijd ook een paar weinig flatteuze kanten van haar zien. Dat is slim: zo kunnen aanhangers en tegenstanders er wat van opsteken. Toch bleef ik na het kijken, vermoedelijk zoals velen, achter met de vraag die ik ervoor ook had: wat te denken van Sylvana Simons?

Empathie voor de mens Sylvana

Allereerst zou iedereen een basale empathie moeten voelen voor de mens Sylvana Simons, eigenlijk op dezelfde manier zoals we die moeten voelen voor Geert Wilders.

Wie hecht aan medemenselijkheid en beschaving moet gewoon onderkennen dat Simons een vrouw is die strijdt voor bepaalde ideeën en idealen, maar daarbij een disproportioneel grote storm aan ellendige reacties over zich heen krijgt. Dreigtweets, haatberichtjes, een bezoekje aan huis van intimiderende ‘zwarte pieten’, het houdt niet op.

Dat ze veel Nederlanders het bloed onder de nagels van vandaan weet te halen, is een understatement. Maar dat mag nooit een vrijbrief zijn voor grove, racistische en seksistische scheldkanonnades aan haar adres (‘lelijke neger’, ‘aap’, noem maar op), laat staan voor bedreiging met geweld. Dat gedrag kunnen we van niemand, en tegen niemand, accepteren als we onze democratie serieus willen nemen.

Het is crimineel gedrag, maar ook nog eens oliedom. Net als radicale moslims die Wilders bedreigen, sterken de onverlaten die Simons lastigvallen haar alleen maar in haar gelijk, namelijk dat Nederland heel racistisch en seksistisch is. En daarop valt nu juist veel af te dingen.

Identiteitspolitiek als ideologie

Niet alleen strijdt Sylvana Simons met BIJ1 voor bepaalde ideeën en idealen, zij giet die ook in een ideologie die nieuw is in het Nederlandse politieke landschap: identiteitspolitiek. En van die ideologie kun je vinden wat je wilt, maar Simons toont zich in de documentaire een eloquente en goed geïnformeerde vertegenwoordiger van identiteitspolitiek. Een ‘activist’ en ‘strijder’, noemt ze zichzelf in de documentaire – en zo opereert ze ook. Met een agressieve, bij vlagen intimiderende debatstijl zien we haar de ene na de andere ‘witte man’ de les lezen. Komisch, maar ook jammer, want er is veel stof voor debat.

Ideoloog van Simons’ partij BIJ1 is antropoloog Gloria Wekker, die theorieën uit Amerika over ‘witte onschuld’ en ‘witte kwetsbaarheid’ op Nederland heeft geprojecteerd. Een van haar claims is dat de blanke mens een ‘cultureel archief’ heeft waarin racisme is vastgeklonken. Ongeacht de houdbaarheid van haar theorieën (hier een ontmaskering die een paar interessante argumenten bevat) moeten we onder ogen zien dat een klein maar groeiend deel van de bevolking erin gelooft en ook nog bereid is ze politiek te maken.

Blanke identiteitspolitiek zou niet worden geaccepteerd

Deze identiteitspolitiek roept veel vragen op. Welke identiteit heeft voorrang? Onze huidskleur, ons geslacht, onze seksuele voorkeur, iets anders? Zijn wij die identiteit, of zijn wij in de eerste plaats allen burgers met gelijke rechten en plichten? En al hebben we allemaal een keur aan identiteiten, moeten die dan onze politieke voorkeur bepalen?

Simons stelt dat er al eeuwenlang identiteitspolitiek wordt bedreven, maar dan van één kant. Ze bedoelt daarmee die van de ‘witte, cis-gender heteroman’. Dat lijkt me aantoonbaar onjuist. Zeker, er is een belangrijke emancipatie geweest van vrouwen en mensen met een migratieachtergrond, en seksisme en racisme zijn nog steeds een probleem in Nederland (zij het minder dan in vrijwel alle andere landen) – maar Simons zal geen enkele politieke partij kunnen noemen die specifiek opkomt voor de blanke heteroman.

Wie zo’n partij zou oprichten zou, terecht, worden weggehoond als achterlijke nazi. Zelfs een theoretische discussie voeren over het al of niet bestaan van IQ-verschillen tussen volken heeft al een kandidaat van Forum voor Democratie de kop gekost, laat staan wat er zou gebeuren als een partij concreet ‘blanke identiteitspolitiek’ zou bedrijven.

Linkse identiteitspolitiek lokt rechtse reactie uit

Dat is ergens geruststellend, maar toch wordt een opmars van zo’n rechtse identiteitspolitiek met de dag realistischer, nu autochtone Nederlanders in een identiteitshokje worden geduwd als inherente ‘racisten’. Of zoals de conservatieve Amerikaanse politicoloog Joshua Mitchell zei, in een interview met The Post Online-journalist Sietske Bergsma: ‘Ik vertel mijn linkse studenten ook: je hebt nu van mensen geëist dat ze het over zichzelf hebben in termen van hun identiteit. Wat verwacht je nou?’

Maar een gesprek hierover met Simons lijkt zinloos. De zelfbenoemde activist eist dat anderen stilletjes luisteren, terwijl zij hen de les leest, zonder zelf te luisteren naar zinnige argumenten. Ze heeft de mond vol van ‘verbinding’, maar stelt haar tegenstanders onmogelijke voorwaarden. Zolang ze op deze manier blijft ‘strijden’, zal Sylvana Simons de polarisatie gebruiken en bevorderen. Ze vergroot wellicht haar achterban, maar hoe spijtig en onvergeeflijk ook, ook de haat tegen haar. En zo zwelgt ze, als een Geert Wilders, in haar eigen gelijk.