De Socialistische Partij heeft een nieuwe voorzitter: Jannie Visscher. Maar voor een comeback hebben de socialisten ook een nieuwe koers nodig, schrijft Roelof Bouwman.
Maar weinig landen hebben een nationaal parlement waarin zoveel politieke partijen zijn vertegenwoordigd als Nederland. Sinds de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 zijn het er dertien.
SP kan zich laatste jaren moeilijk van concurrentie onderscheiden
Roelof Bouwman is historicus en journalist. Hij schrijft wekelijks over politiek, geschiedenis en media.
Logischerwijs is het op het Binnenhof niet voor alle partijen even makkelijk zich van de concurrentie te onderscheiden. Ook de door verkiezingsnederlagen en ledenverlies geplaagde Socialistische Partij heeft het daar de laatste jaren moeilijk mee.
Lange tijd had de SP twee unique selling points. De eerste was zelfs merkbaar als je helemaal niets om politiek gaf: je kwam de partij namelijk overal tegen.
‘Rode Jehova’s’ werden de SP’ers genoemd – omdat ze de gewoonte hadden huis-aan-huis te colporteren met hun partijblad De Tribune. Papieren leden kende de SP niet. Iedereen was permanent inzetbaar om in buurten en bedrijven actie te voeren.
In de jaren zeventig dweepte splinterpartij SP met Mao en Stalin
Die traditie ontstond in de jaren zeventig. De SP was toen nog een splinterpartij die dweepte met het gedachtegoed van Mao Zedong en Jozef Stalin. De meeste leden waren geradicaliseerde studenten, doorgaans van katholieke komaf.
Van dat ongebreidelde activisme van toen is niet heel veel meer over. In veel lokale afdelingen van de partij is het werk van de eigen gemeenteraadsfractie centraal komen te staan. Als er geen verkiezingen in aantocht zijn, is de SP op straat bijna net zo onzichtbaar geworden als de PvdA en GroenLinks.
SP durfde vaak politiek incorrecte standpunten in te nemen
De tweede onderscheidende eigenschap van de SP was de durf om politiek incorrecte standpunten in te nemen. Dat gebeurde bijvoorbeeld in 1980, toen de partij op grond van ‘nauwe contacten’ met ‘arbeidersvrouwen’ tot een scherpe veroordeling van het feminisme kwam: omdat de ‘vrouwenstrijd’ slechts zou afleiden van de klassenstrijd en zodoende het kapitalisme in de kaart speelde.
Lees ook deze column van Roelof Bouwman: Linkse samenwerking levert niet meer kiezers op
Drie jaar later, in 1983, zorgde een SP-brochure met de titel Gastarbeid en kapitaal voor nog aanzienlijk meer opschudding. In de brochure signaleerde de SP dat ‘alle mogelijk andragogen, maar ook politici, juristen, antropologen en theologen’ gewend zijn te benadrukken dat immigranten een ‘verrijking’ zijn voor onze cultuur, maar dat er ‘nooit wordt bij verteld waaruit die verrijking dan wel mag bestaan’.
Remigratie naar het land van herkomst
Met instemming citeerde de brochure een waarschuwing van de befaamde journalist en vrijdenker Anton Constandse (1899-1983): ‘Men moet zich eens indenken, welke getto’s er zullen ontstaan van verouderde en voor ons gevaarlijke immigranten, als we niet alleen hun gruwelijke slachtgewoonten aanvaarden, maar ook hun discriminatie van vrouwen, hun patriarchaal-autoritaire aanmatiging, hun onderwerping van kinderen, hun stamveten. Waarom van nieuwkomers aanvaarden wat we zelf in gewoonten en wetten hebben opgeruimd?’
Als oplossing stelde de SP voor om gastarbeiders te laten kiezen tussen remigratie naar het land van herkomst (met medeneming van een ‘premie’ van 75.000 gulden) of integratie in een aanpassing aan de Nederlandse samenleving.
Links Nederland nam met afgrijzen van het standpunt kennis. In de Volkskrant werd de SP beticht van het propaganderen van ‘deportatie’ en ‘anti-fascistische’ actievoerders eisten dat de ‘Nationaal-Socialistische Partij’ verspreiding van de brochure onmiddellijk zou stopzetten.
Ooit tegendraadse SP is brave, politiek correcte partij geworden
Waar is die tegendraadse SP van toen gebleven? Soms is er nog een oprisping, zoals de campagnespot tegen Frans Timmermans bij de Europese verkiezingen. Maar voor het overige? De SP is een brave, politiek correcte partij geworden.
Lees ook deze column van Philip van Tijn: SP-video is glashelder, behalve voor wie gekwetst wil zijn
Vóór een verplicht vrouwenquotum in het bedrijfsleven – net als de vroeger zo verfoeide feministen.
Vóór pardonregelingen voor vluchtelingen – net als de vroeger zo vaak bespotte andragogen en antropologen.
Vóór de opvang van uitgeprocedeerde asielzoekers en andere illegalen – net als de ‘anti-fascisten’ met wie de SP vroeger in de clinch lag.
Een beetje jammer is het wel. Want een activistische arbeiderspartij die niet bang is voor het doorbreken van grachtengordeltaboes, daaraan zou in Nederland best eens behoefte kunnen bestaan. Veel lageropgeleide kiezers met beneden modale inkomens hebben nul affiniteit met modieus progressief gepraat over diversiteit, islamofobie, warmtepompen, Zwarte Piet en genderneutrale wc’s.
De SP kan als enige linkse partij deze kiezers wél iets bieden. Waarom zou je dat als socialist dan niet gewoon doen?