De angst dat het coronavirus de economie zwaar zal treffen heeft geleid tot fors dalende koersen op de financiële markten, een nog lagere rente en goedkopere olie. Hooggespannen verwachtingen aan het begin van dit jaar maakten de beurs kwetsbaar, schrijft Marijn Jongsma.
Op 14 februari bereikte de AEX-index het hoogste punt van dit jaar. Sindsdien verloor de graadmeter 14 procent. Geen enkel fonds ontsnapt aan de malaise. Het kleinste verlies komt voor rekening van Wolters Kluwer (-5 procent) gevolgd door Ahold (-9 procent). Galapagos heeft ruim 22 procent ingeleverd, en ook de financiële waarden ABN AMRO, ASR en ING hebben het zwaar te verduren met verliezen van rond de 20 procent.
Lees alles over het coronavirus in ons dossier
Het is een koude douche nadat de index in 2019 24 procent had mogen bijschrijven (exclusief dividend) en Galapogos ruim in waarde was verdubbeld.
Dalende rente
Banken en verzekeraars hebben vooral last van de dalende rente, die leidt tot lagere rentemarges. Verzekeraars zien, net als pensioenfondsen, de waarde van toekomstige verplichtingen stijgen waardoor ze meer geld opzij moeten zetten.
De rente daalt doordat beleggers in tijden van paniek meer geld stoppen in veilige staatsobligaties uit onder meer de Verenigde Staten, Duitsland en Nederland. Hoe groter de vraag naar deze stukken, hoe lager de rente. De Nederlandse tienjaarsrente beweegt richting de -0,5 procent, terwijl eind 2019 de nul procent in zicht kwam. In de Verenigde Staten ligt de zogeheten lange rente nu op 1,2 procent. Dat was eind vorig jaar bijna 2 procent.
Goedkopere olie
Sinds begin dit jaar is Royal Dutch Shell de grootste daler onder hoofdfondsen met een verlies van bijna 25 procent. De koers van het concern beweegt deels mee met de olieprijs, die sinds begin dit jaar in een glijvlucht is beland. Een vat Brent-olie kostte begin januari nog bijna 69 dollar. Inmiddels is dat net iets meer dan 50 dollar: een prijsdaling van ruim 25 procent. Air France-KLM (onderdeel van de Midkap-index), dat sinds begin dit jaar 28 procent aan beurswaarde verloor, kan een lagere kerosineprijs goed gebruiken. Maar het weegt niet op tegen het stevige omzetverlies door geschrapte vluchten.
Angst slaat toe
Het coronavirus, dat in december 2019 in China opdook, had lange tijd nauwelijks effect op de financiële markten. Beleggers gingen ervan uit dat China de situatie redelijk onder controle had, waardoor de effecten tijdelijk zouden blijken. Bovendien werd erop gerekend dat de Chinese autoriteiten alles op alles zouden zetten om de economische groeidoelstellingen te halen.
Lees ook van Marijn Jongsma: De bedrijvendokters moeten aan het werk
Toen het virus vorige week in Italië opdook en zich vanaf daar verder verspreidde door Europa (inclusief Nederland), sloeg de angst alsnog toe. Het is niet zozeer het virus zelf dat tot een lagere economische groei kan leiden, maar vooral de reactie daarop van overheden, bedrijven en consumenten.
‘Consumenten zijn hun gedrag al aan het veranderen,’ aldus Joost van Leenders, aandelenstrateeg bij Kempen Capital Management: ze boeken minder reizen. ‘En dan zijn er bedrijven die bepaalde reisrestricties doorvoeren. Dat is bij ons ook het geval.’ Overheden kunnen, net als in China, complete gebieden preventief afgrendelen waardoor fabrieken niet kunnen draaien en onderdelen niet kunnen worden geleverd. Juist de globalisering, waarbij bedrijven hun toeleveranciers overal ter wereld hebben zitten, maakt de economie kwetsbaar.
Geen onderdelen
Door een gebrek aan onderdelen heeft de Koreaanse autoproducent Hyundai al enkele fabrieken moeten sluiten. De Baltic Exchange Capesize Index, een belangrijke indicator voor het wereldwijde scheepsvervoer, vertoonde eerder deze maand voor het eerst een krimp.
‘Als dat twee weken duurt, is het vervelend,’ zegt Van Leenders. ‘Maar is die periode langer, dan kunnen bepaalde ondernemingen in serieuze problemen komen, wat ook gepaard gaat met ontslagen. Zover zijn we nog lang niet. Maar dat is wel de paniek die nu wordt ingeprijsd op de beurs.’
Lees het coververhaal over EW’s Top 500 bedrijven: Private equity stevig verankerd in de polder
Winstprognoses
De financiële markten waren extra kwetsbaar door de sterk opgelopen waarderingen. Van Leenders: ‘Voor Europa en de Verenigde Staten werd erop gerekend dat beursfondsen een winststijging van 10 procent zouden laten zien. Dat vonden wij al aan de rooskleurige kant. Nu is de consensus dat de winst dit jaar helemaal niet groeit. Dat betekent dus ook dat de koersen 10 procent omlaag gaan. Komt er een recessie, dan kan er nog zomaar 10 procent vanaf.’
Sommige landen, zoals Japan en Italië, hebben maar weinig nodig om in een recessie te belanden. De kans op wereldwijde recessie neemt toe als het virus de Verenigde Staten zou bereiken. De Amerikaanse economie kan nu juist functioneren als een stevig fundament onder de wereldeconomie, zegt Keith Wade, hoofdeconoom bij de Britse vermogensbeheerder Schroders. Het land is qua productieketens minder afhankelijk van buitenlandse toeleveranciers als Europa, maar draagt wel volop bij aan de wereldwijde vraag naar goederen.
Overdreven reactie?
Het is nog steeds denkbaar dat de situatie tijdig stabiliseert en de huidige angst dus zwaar overdreven is. In dat geval zal de schade beperkt blijven omdat er een inhaalvraag op gang komt: vakanties worden weer geboekt en zakenreizen alsnog gemaakt. Een uitbraak van het coronavirus is niet te vergelijken met de kredietcrisis in 2008/2009, toen er structurele zwaktes in het wereldwijde financiële systeem werden blootgelegd.
Lees ook dit commentaar van Marijn Jongsma: Geen pensioengeld voor private equity dat in gezond bedrijf snijdt
Daarnaast kunnen de overheden besluiten nog meer te gaan uitgeven om de effecten van de coronacrisis te dempen. In Duitsland woedt al geruime tijd een discussie over een overheidsimpuls: de staatsschuld is laag en het land hoeft (net als Nederland) dankzij de negatieve rente minder terug te betalen dan het leent.
Beleggers speculeren daarnaast volop over een verdere renteverlaging door de Europese Centrale Bank (naar -0,6 procent). In de Verenigde Staten is de kans dat de Federal Reserve (de centrale bank) de rente verder verlaagt groter, omdat de ‘Fed’ meer geneigd is financiële markten te ondersteunen.
SARS
Patrick Zweifel, hoofdeconoom van de Zwitserse vermogensbeheerder Pictet AM, voorspelt dat de economische schade van het coronavirus beperkt zal blijven, en de wereldwijde groei met een bescheiden 0,15 procentpunt zal afnemen. Hij voorziet een sterk herstel, mede omdat de wereldwijde voorraden laag zijn en macrocijfers begin dit jaar juist wezen op een economisch herstel.
Zweifel vergelijkt de uitbraak van corona met die van SARS in 2003. Dat leidde destijds in China ook tot een tijdelijke economische krimp, gevolgd door een groeispurt. Ditmaal is de negatieve schok wel groter, omdat de autoriteiten harder ingrijpen. Bovendien neemt de Chinese economie inmiddels een veel groter deel van de wereldeconomie in dan zeventien jaar geleden.