De Nederlandse overheid moet weer rente gaan betalen op nieuwe staatsobligaties, als het huidige tumult op de financiële markten aanhoudt. De stevige marktbewegingen tonen aan dat grootschalige steunpakketten in de coronacrisis niet gratis zijn, schrijft Marijn Jongsma.
Woensdagmiddag 18 maart stond de Nederlandse tienjaarsrente op 0,1 procent, waarmee voor het eerst sinds het voorjaar van 2019 weer sprake is van een positieve rente . De rente is daarmee overigens nog steeds historisch laag. Maar wel is sprake van een zeer stevige opmars: ruim een week geleden stond de rente nog op -0,6 procent. In andere landen vonden soortgelijke bewegingen plaats.
‘De afgelopen twintig jaar zijn de rentes vooral fors omlaag gegaan,’ zegt Erik-Jan van Dijk, manager van het obligatieteam bij vermogensbeheerder Achmea IM. ‘Dit is een forse beweging de andere kant op.’ De ‘risicovrije’ rente op staatsobligaties werkt door in de hele economie, zowel de rente op hypothecaire leningen als bedrijfsobligaties bewegen mee.
Lees ook: De grote balanceeract van Wopke HoekstraGeldhonger overheden
Hoe valt deze kentering te verklaren? ‘Wereldwijd hebben overheden al voor 1.000 miljard euro aan hogere uitgaven aangekondigd om de crisis te bezweren,’ legt Van Dijk uit. ‘Om dat te financieren, komt er een groter aanbod van staatobligaties.’
Anders gezegd: overheden gaan in korte tijd veel meer lenen, en om beleggers over de streep te trekken, moeten ze een hogere rente betalen. Een deel van de druk op de markt zal overigens worden verlicht door centrale banken als de Fed en de Europese Centrale Bank (ECB), die grotere opkoopprogramma’s hebben aangekondigd.
Behoefte aan liquiditeit
Maar niet alleen de hogere financieringsbehoefte van overheden drijft de rentes op; er zijn ook meer markttechnische oorzaken. Financiële partijen die verplichtingen zijn aangegaan, moeten onderpand aanhouden om de tegenpartij ervan te verzekeren dat die afspraken kunnen worden nagekomen– vergelijk het met de aanbetaling voor een koophuis op een geblokkeerde rekening. Hoe beweeglijker de markten, hoe hoger het geëiste onderpand.
In tijden van stress geldt kasgeld als het meest veilige onderpand. Dus worden aandelen, obligaties en zelfs goud verkocht om aan liquiditeiten te komen. ‘Dat is de wijze les van de kredietcrisis,’ zegt Van Dijk. ‘Zorg voor voldoende liquiditeit.’
Zet de rentestijging door?
Zorgt de coronacrisis voor een einde aan de dalende rentetrend? Van Dijk: ‘Dat is de billion dollar question. Hoe langer de coronacrisis duurt, hoe meer de overheidsschulden oplopen. Dat zou kunnen leiden tot een hogere rente, zeker zolang de ECB niet besluit om nog steviger maatregelen te nemen.’
De behoefte aan veilige havens, zoals Duitse en Nederlandse staatsobligaties, blijft sowieso bestaan. Een teken aan de wand: de tienjaarsrente in Italië, dat al jaren geldt als de zwakke broeder van de eurozone, is veel sterker opgelopen dan die in Nederland en Duitsland.