De enige juiste versie van de Russische geschiedenis is Poetins versie

In een Amerikaans tijdschrift ontvouwt de Russische president Vladimir Poetin zijn kijk op de Tweede Wereldoorlog. Met die flagrante poging om de geschiedenis te herschrijven in het achterhoofd, is de soms felle discussie over de Canon van Nederland een verademing, schrijft Robbert de Witt.

Grappig natuurlijk dat critici van de nieuwe Canon van Nederland precies het succes van deze historische parade bewijzen. De bedenkers ervan hoopten immers dat er meer discussie over – en daarmee uiteindelijk meer kennis van – het Nederlandse verleden zou komen. Wie zich ergert aan de (nieuwe) samenstelling van de lijst, moet dus met argumenten komen waarom iemand of iets anders een plaats in de Canon verdient.

Mooi is ook dat deze vaak felle discussie over het nationale verleden gewoon openlijk kan worden gevoerd. Zoals dat ook gebeurt met historische onderwerpen als de Molukse treinkaping van eind jaren zeventig, de dekolonisatie van Nederlands-Indië, de Nederlandse rol in de wereldwijde slavenhandel. Het denken hierover wordt niet van bovenaf bepaald.

De geschiedenis wordt voortdurend herschreven

Dat lijkt de gewoonste zaak van de wereld, maar dat is het niet. Het verleden is immers niet af, maar wordt voortdurend herschreven, vanuit hedendaags perspectief. Zoals ook de nieuwe Canon in de eerste plaats een afspiegeling is van hedendaagse opvattingen, en dan pas een correcte afspiegeling van de historische werkelijkheid. Discussie hierover is vaak zo fel omdat het gezamenlijke verleden een cruciaal onderdeel is van de nationale identiteit. Wie wij zijn, wordt voor een groot deel bepaald door wie wij waren.

Vorige week schreef de Russische president Vladimir Poetin een essay over de Tweede Wereldoorlog in het Amerikaanse blad National Interest. Deze oorlog is voor zijn land van groot belang, want na het failliet van het communisme is de Grote Vaderlandse Oorlog (zoals de Tweede Wereldoorlog in Rusland heet) de samenbindende factor geworden. De enorme offers die de Russen hebben gebracht, het gedeelde leed, en uiteindelijk de overwinning op de nazi’s hebben de Russen gemaakt tot wie ze nu zijn.

Poetin probeert dat verhaal te beïnvloeden en te herschrijven.

In het Westen is vooral aandacht voor D-Day

Fake news-grootmeester Poetin omkleedt zijn verhaal slim met persoonlijke anekdotes en historische feiten. Hij begint met het leed dat ook zijn familie heeft ondergaan tijdens de oorlog tegen de Duitsers. Zijn oudere broer stierf, zijn vader raakte ernstig gewond nadat hij zich als oorlogsvrijwilliger had gemeld om het land te verdedigen, zijn moeder leed honger.

Poetin beschrijft zijn – terechte – ergernis dat de oorlogsinspanning van de Russen niet volledig wordt erkend door de andere Geallieerden van destijds. Geen land verloor zoveel mensen: 27 miljoen Russen kwamen om tijdens de oorlog. En 90 procent van de Duitse soldaten stierf aan het Oostfront, niet aan het westelijke front vechtend tegen de Amerikanen, Canadezen of Britten. In het Westen, zegt Poetin, is vooral aandacht voor D-Day, de landing op Normandië waarmee –eindelijk – het tweede front tegen de Duitsers werd geopend.

Een geheim onderdeel van de deal met Hitler

Poetin zet de Russen neer als slachtoffers die toch overleefden. Niet alleen slachtoffers van de Duitse agressie, maar ook van het verraad van de Fransen en Britten. Die hadden het in 1938 op een akkoordje gegooid met Adolf Hitler. ‘Het Verraad van München’, aldus Poetin.

Maar nu komt het: Poetin gebruikt dit om de Russische overeenkomst met Hitler een jaar later goed te praten. In 1939 sloten Jozef Stalin en Adolf Hitler het Molotov-Ribbentrop-pact. Officieel een niet-aanvalsverdrag, volgens naamgever Molotov cruciaal voor de Sovjet-Unie om tijd te winnen. Pas een jaar en tien maanden later vielen de nazi’s alsnog aan; intussen hadden de Russen de tijd gehad om een oorlogsindustrie op te bouwen.

Maar een geheim onderdeel van het plan was dat Stalin de helft van Polen zou krijgen, plus de Baltische staten. Poetin beweert nu dat dat met instemming was van de toenmalige leiders van die landen. En hij suggereert dat de Fransen en Britten mogelijk ook zulke geheime afspraken hebben gemaakt met Hitler. Dat zou maar eens moeten worden onderzocht, aldus Poetin.

De enige toegestane versie van de geschiedenis

Natuurlijk hebben de Fransen en de Britten nooit in ruil voor vrede de helft van Tsjechië gekregen, zoals de Russen wel Polen innamen. En waarom gingen de Russen niet meer weg na 1945? Poetin zegt er niets over, zoals ook zijn uitleg van de redenen waarom de Sovjet-Unie destijds een akkoord sloot met Hitler niet overtuigt.

Als het Molotov-Ribbentrop-pact noodzaak was, waarom beloofden de Russen dan ook om grondstoffen te leveren voor Hitlers oorlogsmachine? Waarom was er op 2 september 1939 een feestelijke gezamenlijke parade van Duitse en Sovjetmilitairen in de bezette Poolse stad Brest-Litovsk?

En waarom mag over die laatste gebeurtenis niet worden geschreven of gesproken in het Rusland van Vladimir Poetin? Omdat dat niet past in zijn beeld van de Russen als slachtoffers, zijn beeld van het heldhaftige nationale verleden. Omdat Poetins herziene versie van de Russische geschiedenis de enige toegestane versie is.

Hierbij vergeleken is de verhitte discussie over welke Nederlander een eigen venstertje hoort te krijgen in de Canon een verademing.