Als het over Rusland gaat, vertellen politici maar de helft van het verhaal

08 oktober 2020Leestijd: 4 minuten
Rutte ontmoet Poetin in Sotsji. Foto: ANP

De argumenten van minister Stef Blok en de Kamerleden die zijn Rusland-strategie willen aanscherpen, kloppen wel een beetje, schrijft Robbert de Witt. Maar ze rammelen ook, zeker als het gaat om de omstreden pijplijn Nord Stream 2.

Afgelopen december presenteerde minister Stef Blok (VVD), de Ruslandstrategie van het kabinet. Zoals Blok eerder de Nederlandse China-strategie onthulde, had de Kamer hem gevraagd ook met een Ruslandstrategie te komen. Handig, zou je denken, want zo dwingt de Kamer de regering met een consistent beleid te komen. En dat kan vervolgens weer worden getoetst door het parlement.

Robbert de Witt (1978) is Buitenlandredacteur bij Elsevier Weekblad. Hij blogt wekelijks op donderdag over mondiale ontwikkelingen en de gevolgen ervan voor Nederland en Europa.

Heel spannend is Bloks Ruslandstrategie niet. ‘Koersvast en realistisch’ zijn de kernwoorden. Dat betekent dat er niet veel zal veranderen, en dat we geen al te hoge verwachtingen hoeven te koesteren van de Nederlandse opstelling tegenover Moskou. Nederland kiest voor een beetje druk op het Kremlin – vanwege de Krim, Oekraïne, de vergiftigingszaken rond Sergej Skripal en Alexander Navalny, maar in het bijzonder vanwege de Russische betrokkenheid bij het neerhalen van vlucht MH17. Maar tegelijk wil het kabinet ‘blijven praten’.

Praten met gewone Russen, streng voor Russische regering

Eigenlijk wil de Kamer vrijwel hetzelfde, maar dan van beide nog iets meer. In een motie vroegen PvdA, SP, GroenLinks en SGP het kabinet met een plan te komen hoe de dialoog kan worden geïntensiveerd. Er moet meer worden gepraat met ‘gewone Russen’, vindt ook D66’er Sjoerd Sjoerdsma – die zijn verzoek om meer Russen een Nederlands visum te geven verwoordde alsof het om een inheemse stam uit het Amazonegebied ging. ‘Om hier onze vrijheden en gelijkheden op te snuiven, om hier kennis te maken met onze democratie en rechtsstaat, in de hoop dat dat besmettelijk is.’

Tegelijk wil een Kamermeerderheid dat er juist méér druk komt op de Russische regering. Deze week nam de Tweede Kamer een motie aan die de regering oproept om te pleiten voor handhaving van de strenge EU-regels rond de Russische gaspijplijn Nord Stream 2. Die regels houden onder meer in dat het productie- en het transportdeel van het project van elkaar gescheiden worden. Dat moet Europa minder afhankelijk maken van deze Russische gaspijp en daarmee van het Kremlin. Van beide zijden worden mooie woorden gebruikt om de argumenten kracht bij te zetten. Maar het rammelt allemaal wel.

Partijen als GroenLinks en D66 hebben zelf het aantal energiebronnen beperkt

Zo hebben de partijen die roepen dat Nederland niet afhankelijk moet worden van Russisch gas natuurlijk helemaal gelijk, al is het nogal een open deur. Wie is er nu wel voor dat Nederland voor zijn energievoorziening alleen terecht kan bij één ander land? In werkelijkheid hebben partijen als GroenLinks en D66  intussen zelf het aantal mogelijke energiebronnen flink beperkt.

Gaswinning in Groningen mag niet meer, en liefst moeten alle fossiele brandstoffen worden geweerd. Kolencentrales mogen ook niet meer – hoewel die in Nederland tot de allerschoonste behoren. Laat staan dat kernenergie voor deze partijen een serieuze optie is. Aangezien zonne- en windenergie nog ontoereikend zijn – als ze ooit al toereikend zullen worden – is Nederland voorlopig aangewezen op buitenlands gas. Maar dat mag dan niet uit Rusland komen. Tja.

‘Puur een commercieel project’

Tegelijk is de redenering van het kabinet ook niet erg zuiver. Vermoedelijk vanwege de betrokkenheid van Nederlandse bedrijven – Shell met name – bleef de regering lang herhalen dat het niets heeft te zeggen over Nord Stream 2. Het is, aldus Blok, puur een commercieel project en daar moet de politiek verre van blijven.

Niemand die dat gelooft natuurlijk. Wie zaken doet met Rusland, met Vladimir Poetin en met energiegigant Gazprom, doet aan politiek. In Rusland worden zulke zaken ook niet gescheiden. Zie bijvoorbeeld hoe Poetin gas gebruikte als middel om Oekraïne het mes op de keel te zetten.

Duitsland draait als het om Rusland gaat

Blok echode de Duitse bondskanselier Angela Merkel. Want de Duitse regering en het Duitse bedrijfsleven waren ook voor het Nord Stream 2-project, en Merkel wilde daarom niets weten van de risico’s die de samenwerking met Poetin inhoudt. Maar inmiddels is Duitsland gedraaid, vanwege de vergiftiging van de Russische oppositieleider Navalny. Volgens veel Duitsers die eerst voor Nord Stream 2 waren, moet Rusland voor die moordpoging worden gestraft. Daarom moet de pijplijn er misschien maar helemaal niet meer komen.

De pijplijn is dus niet zomaar een economisch project waarmee de politiek niets te maken heeft. Zelfs Merkel heeft dat al lang toegegeven. ‘Wij hebben geen rechtsmacht over Nord Stream 2, omdat de pijplijn niet over Nederlands grondgebied loopt,’ merkte Blok vorige week op in de Kamer. Formeel is dat correct. Maar net als voor zijn critici in de Tweede Kamer geldt: het is maar de helft van het verhaal.