Premium Lock Kamer onderzoekt terecht eigen rol in Toeslagenaffaire

14 februari 2021Leestijd: 6 minuten
December 2019: Gedupeerden bij debat over zaak kinderopvangtoeslagen. Foto: ANP.

Het is mooi dat de Tweede Kamer in de Toeslagenaffaire ook naar zichzelf kijkt.  Al zijn drie enquêtes tegelijkertijd een beetje te veel van het goede. Eric Vrijsen beschrijft het nut van het Haagse reinigingsritueel. ‘Misschien was het voor mijn tijd. Mogelijk was het ná mijn tijd. Maar zeker niet tijdens mijn tijd.’

Ongekend onrecht was een ‘verslag’ van een ‘parlementaire ondervragingscommissie’ en leidde tot de val van het kabinet-Rutte III. Nu wil de Tweede Kamer nog een ‘parlementaire enquêtecommissie’ aan het werk zetten voor een ‘rapport’ over dezelfde kwestie. Wat is daarvan de meerwaarde?

Meer van Eric Vrijsen over dit onderwerp: Toeslagenaffaire als alarmbel voor de ambtenarij

De kwestie betreft de doorgeschoten aanpak van fraude met kinderopvangtoeslagen, waardoor duizenden onschuldige gezinnen zijn gedupeerd. De ondervragingscommissie kwam tot de slotsom dat ‘de grondbeginselen van de rechtsstaat zijn geschonden’. Dat is enorm en dat rechtvaardigt blijkbaar een nog dieper gravend onderzoek.

Het Binnenhof is geen tribunaal

Het kabinet-Rutte III nam in januari de verantwoordelijkheid op zich en trad af. Je hoort nu dat zo’n enquête geen zin meer heeft, het parlement kan het kabinet immers niet nog een keer naar huis sturen. Maar dat is te veel geredeneerd vanuit het idee dat een enquête een tribunaal is dat naar schuldigen zoekt.

Alles lijkt misschien een lekkere afrekening met de boosdoeners, maar dat klopt niet. Een enquête is een zoektocht naar wat er misging en naar wat er kan worden verbeterd. Daar kun je moeilijk op tegen zijn.

Het doel is zeker niet om zondebokken te zoeken, al kan dat natuurlijk wel het politieke effect zijn. Stuit de enquêtecommissie straks op nieuwe onaanvaardbare feiten, dan kan de Tweede Kamer de dan zittende bewindslieden naar huis sturen. De leden van het volgende kabinet zijn dus gewaarschuwd. Het aftreden van Rutte III betekent niet dat zij geen enkel toeslagenrisico meer lopen.

Zwaarste middel

De parlementaire enquête heet ‘het zwaarste middel’ te zijn. Getuigen worden onder ede gehoord. Wat ze zeggen, mag bij de strafrechter niet tegen hen worden gebruikt. Daarom kunnen getuigen zich niet beroepen op een zwijgrecht.

Schriftelijke stukken kunnen worden opgeëist. Maar dat kon de ondervragingscommissie ook al. De bewindslieden en ambtenaren die eind vorig jaar werden verhoord, stonden toen reeds onder ede.

Het verschil is dat de parlementaire commissie ook Kamerleden en oud-Kamerleden zal ondervragen. Dat was uitdrukkelijk niet de opdracht van de ondervragingscommissie, maar dat is het straks wel. En dat is maar goed ook, want in veel opzichten heeft de Kamer in het ‘Toeslagenschandaal’  boter op het hoofd.

Omdat ook zittende Kamerleden kunnen worden gehoord, moet hiermee bij de samenstelling van de enquêtecommissie rekening worden gehouden. Dit betekent bijvoorbeeld dat Renske Leijten (SP), die zich al jaren met het toeslagendossier bezighoudt en toch in de ondervragingscommissie zat, niet thuishoort in een enquêtecommissie.

Ook Pieter Omtzigt (CDA) en Farid Azarkan (DENK) passen niet in de rol van enquêteur. Ze speelden weliswaar een heldenrol in het aankaarten van de kwestie, maar zijn al te nauw bij dit onderwerp betrokken om nog onafhankelijk onderzoek te kunnen doen.

Kamer maakte het ingewikkeld

Dat de Kamer zichzelf kritisch onderzoekt, is geboden. In de eerste plaats maakte het parlement de fiscale toeslagen en vooral de Kindertoeslagen, extra ingewikkeld. Telkens weer was er de wens om het ‘fijnmaziger’ te maken en groepen mensen te helpen. Geen wonder dat de Belastingdienst eronder bezweek.

Premium Lock

Laden…

Premium Lock

Word abonnee en lees direct verder

Al vanaf €15 per maand leest u onbeperkt alle edities en artikelen van EW. Bekijk onze abonnementen.

  • Bent u al abonnee, maar heeft u nog niet een account? Maak die dan hier aan. Extra uitleg vindt u hier.

 

Premium Lock

Verder lezen?

U bent momenteel niet ingelogd of u hebt geen geldig abonnement.

Wilt u onbeperkt alle artikelen en edities van EW blijven lezen?

Bekijk abonnementen

Premium Lock

Er ging iets fout

Premium Lock

Uw sessie is verlopen

Wilt u opnieuw