Krijgen we wel eerlijke verkiezingen?

Dat worden vreemde verkiezingen. Midden in een zware crisis staan miljoenen kiezers voor onmogelijke keuzes. Stemmen op gevoel of verstand? Strategisch of vol overtuiging? Op partij of persoon? En dan al die hete hang­ijzers: corona, milieu en klimaat, de toeslagenaffaire – welk gewicht hebben die in het stemhokje?

Kiezers die op de verkiezingsdag beslissen, vormen ruime meerderheid

Kiezen is altijd al lastig, althans voor ‘zwevende’ kiezers: degenen die kort voor of zelfs op verkiezingsdag pas beslissen. Volgens kiezersonderzoeken vormen zij de ruime meerderheid, nog maar enkele politieke partijen is een loyale achterban vergund. Erg is dat niet, sust politicoloog Tom van der Meer altijd, kiezers zijn slechts gaan doen wat ze moeten doen: kiezen.

Maar hoe ze dat precies doen, blijft mysterieus. Niemand leest verkiezingsprogramma’s, stemwijzers helpen amper. Kiezen is nu eenmaal meer dan het turven van standpunten. Kandidaten met charme en charisma scoren hoog, soms helpen persoonskenmerken als geslacht of afkomst. Bevalt het ‘partijgevoel’ of, aldus D66-lid Boris van der Ham, de ‘nestgeur’? En kies wel iets waar de sociale omgeving zich in kan vinden!

Alsof kiezen niet al lastig genoeg is, werpt ook de politiek nog rookgordijnen op met valse verkiezingsbeloften, waaronder steevast de ‘premiersverkiezing’. Dit jaar azen naast premier Mark Rutte liefst vijf andere lijsttrekkers op het Torentje. Maar de premier wordt niet verkozen, dus die egoshows zijn kiezersbedrog. Ook leiden ze af van de inhoud, juist nu er zo veel op het spel staat.