Rutte kan blaffen over Europese waarden, maar EU draait om waren

De afgelopen dagen gingen Europese leiders vol op het orgel tegen de Hongaarse premier Viktor Orbán wegens zijn ‘anti-homowet’, maar sancties lijken er niet te (kunnen) komen. Het laat zien dat de Europese Unie geen waardengemeenschap is, maar slechts een warengemeenschap, schrijft Philip van Tijn.

‘Ik zou nooit lid willen zijn van een club die mij als lid wil hebben.’ Het is misschien wel de beroemdste uitspraak van Groucho Marx, een van de Marx Brothers en een befaamde Amerikaanse (film)komiek uit het Interbellum. Ik neem niet aan dat Viktor Orbán de typisch Joodse humor van de Marx Brothers waardeert – als hij deze al kent – maar ik moest onweerstaanbaar aan de Hongaarse premier denken.

Alleen ligt het bij Orbán een slagje anders, om het op zijn Lubbers te zeggen. Hij wil met zijn land juist lid zijn van een club waarvan bijna alle andere leden hem niet als lid willen hebben.

In deze ingewikkelde zaak moet je zorgvuldig formuleren: Orbán wil eigenlijk helemaal geen lid zijn van die club, maar hij wil wel graag de baten incasseren die daaraan zijn verbonden. Van elke euro van het nationaal product van Hongarije komt bijna 5 eurocent uit Brussel en het percentage EU-subsidies waarbij ‘onregelmatigheden’ zijn geconstateerd, ligt tienmaal  hoger dan het gemiddelde in de Europese Unie. Ter completering van dit weinig opwekkende beeld kan nog worden vermeld dat een wezenlijk deel van de EU-subsidies niet terechtkomt bij de Hongaarse bevolking, maar verdwijnt in de zakken van familie en vrienden van de premier.

Het wordt tijd de normen en waarden van stal te halen

Hongarije doet van alles wat door de overgrote meerderheid van de EU-lidstaten allerminst wordt gewaardeerd. Dit proces duurt al een jaar of tien en het wordt er niet beter op. Dat zit ‘m niet eens primair in zaken als corruptie, maar in immateriële zaken: inperking van de persvrijheid, fratsen met de rechterlijke macht – in het algemeen wezenlijke verschijningsvormen van de westerse democratie.

De jongste steen des aanstoots is de ‘anti-homowet’ die Orbán recent door het parlement heeft geloodst. In Orbáns ogen is dat helemaal geen anti-homowet, maar wordt deze in de rest van zijn club ten onrechte als zodanig opgevat. De wet wil alleen maar tere geesten beschermen tegen ‘homo-propaganda’, verder mag iedereen zijn gang gaan. Onze eigen woordkunstenaar, oud-premier Ruud Lubbers (CDA) – ter voorkoming van misverstand: een op-en-top democraat – was nog maar een slagje anders-beginneling.

Wat heeft, kun je je afvragen, de Europese Unie met zo’n wet te maken? De EU is er toch voor welvaart, open grenzen en het slechten van handelsbarrières? Nou, ook dat moeten we een slagje anders zien. We vergeten het weleens, maar we zijn véél meer dan dat: de EU is (ook) een waardengemeenschap. U weet wel, van de ‘normen en waarden’ van voormalig premier Jan Peter Balkenende en van het program ‘Niet bij brood alleen‘ – beide van CDA-huize, dus bron van spot voor heel progressief Nederland. Maar nu de westerse waarden moeten worden verdedigd tegenover de barbaren uit het Oosten, komen ze toch wel aardig van pas. Voordat je het beseft, komen ze uit de mond van onze liberale premier Mark Rutte (VVD), die zijn collega Orbán al oorlogszuchtig heeft uitgedaagd de EU te verlaten, hierbij bijna toegejuicht door vrijwel al zijn andere collega’s.