Premium Lock Verleen aan de NCTV geen inlichtingenbevoegdheden

04 juni 2021Leestijd: 4 minuten
Portret van Pieter-Jaap Aalbersberg, Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid. Foto: ANP.

Moet de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) informatie gaan verzamelen over potentieel staatsgevaarlijke personen en groepen? Onverstandig, schrijft Afshin Ellian: het toekennen van inlichtingenbevoegdheden aan een ambtelijk apparaat is politiek en juridisch vragen om ellende en problemen.

Geen bevoegdheid zonder verantwoording. Een wijs adagium. Daarnaast is er nog een ander evident adagium: geen bevoegdheid zonder noodzaak! De overheid moet niet zonder aantoonbare noodzaak bevoegdheden toekennen aan haar eigen overheidsorganen. Dit beginsel geldt des te meer voor het toekennen van inlichtingenbevoegdheden.

Afshin Ellian

Prof.mr.dr. Afshin Ellian (Teheran, 1966) is hoogleraar encyclopedie van de rechtswetenschap en wetenschappelijk directeur van het Instituut voor Metajuridica aan de rechtenfaculteit van de Universiteit Leiden. Hij schrijft wekelijks onder meer over de idealen en vrijheden van de westerse cultuur.

Een tijdje geleden, na een publicatie in NRC Handelsblad, ontstond een ernstige controverse rond de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV). De NCTV zou virtuele agenten hebben ingezet om informatie te verzamelen over bepaalde personen en groepen. Om anonimiteit te waarborgen, switchen zij via een knop op hun computer van het ambtelijke systeem naar een geheime modus, aldus NRC. Dat heet in jargon: het vuile systeem. De virtuele agent meldt zich dan op sociale media om uitlatingen van zijn of haar doelwit te verzamelen en volgen.

Het rommelt al jaren op de analyse-afdeling van de NCTV

Daarnaast is gebleken dat het al jaren rommelt op de analyse-afdeling. Kennelijk heeft een klein groepje het daar voor het zeggen. Dat groepje zou kritisch tegengeluid negeren: ‘heldere regels voor het opstellen van analyses ontbreken’.

De NCTV is geen inlichtingendienst. Het is een ambtelijk apparaat dat kort na de moord op columnist/regisseur Theo van Gogh (2004) als een afdeling binnen het ministerie van Justitie werd opgericht. Aanvankelijk was het de bedoeling dat de NCTV de samenwerking tussen de inlichtingen- en veiligheidsdiensten zou bevorderen. Ook zou de dienst de uitwisseling van informatie op gang brengen.

De NCTV kende destijds nog eens twee bijzondere afdelingen, namelijk voor het bewaken en beveiligen in het algemeen, en voor het beveiligen van de burgerluchtvaart. Die afdelingen zijn later terecht uitgebreid met een nog belangrijker afdeling: cybersecurity. Maar toen al waren er grote zorgen. De NCTV mag geen inlichtingendienst worden. Wettelijk gezien behoort de NCTV niet tot het domein van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Maar het verzamelen en analyseren van concrete gegevens over individuele burgers is een inlichtingenactiviteit. Ook Pieter-Jaap Aalbersberg, sinds 1 februari 2019 de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid, bevestigde dat ‘de juridische grondslag moet worden verbeterd’. Daar begint de schoen te wringen: de juridische grondslag moet niet worden verbeterd, maar worden gecreëerd.

Medewerkers niet opgeleid en geschikt voor inlichtingenactiviteiten

De prangende vraag is of de NCTV over inlichtingenbevoegdheden moet beschikken. Als je die aan de NCTV wilt toekennen, ontstaat een nieuwe inlichtingenorganisatie. Maar de meeste medewerkers van de NCTV zijn niet opgeleid en evenmin geschikt voor de inlichtingenactiviteiten. Bovendien moet in dat geval de hele organisatie veranderen in een soort half geheime organisatie. Dat is bijzonder: een ambtelijke organisatie gevestigd binnen een ministerie als een halve inlichtingenorganisatie. Het is ook onlogisch, niet professioneel en onwenselijk.

Meer van Afshin Ellian over dit onderwerp: Media, stop met lariekoek over veiligheidsdiensten

Het is onlogisch, omdat de reden voor de uitbreiding van bevoegdheden niet passen bij een gewone ambtelijke organisatie. Het spionagewerk is een apart vak, met eigen techniek, opleiding, verantwoordelijkheid en systemen. En het kan goed functioneren wanneer de organisatie de openbaarheid mijdt. Ook getuigt het niet van een professionele houding om inlichtingenbevoegdheden aan de NCTV toe te kennen: moet dan een groot deel van de medewerkers worden afgeschermd van een klein clubje analisten die graag inlichtingenwerk willen verrichten? Dit gebrek aan professionele inrichting zal ooit tot ongelukken leiden.

Premium Lock

Laden…

Premium Lock

Word abonnee en lees direct verder

Al vanaf €15 per maand leest u onbeperkt alle edities en artikelen van EW. Bekijk onze abonnementen.

  • Bent u al abonnee, maar heeft u nog niet een account? Maak die dan hier aan. Extra uitleg vindt u hier.

 

Premium Lock

Verder lezen?

U bent momenteel niet ingelogd of u hebt geen geldig abonnement.

Wilt u onbeperkt alle artikelen en edities van EW blijven lezen?

Bekijk abonnementen

Premium Lock

Er ging iets fout

Premium Lock

Uw sessie is verlopen

Wilt u opnieuw