Jammer dat de NPO een documentaire uitzendt die exclusief kiest voor het perspectief van de westerse jihad-vrouw als tragisch slachtoffer, schrijft Robbert de Witt. Helemaal omdat er juist nu een felle discussie woedt over wat we met de Nederlandse ‘IS-bruiden’ moeten doen.
Het zal ongetwijfeld afhangen van je eigen overtuiging hoe je de smeekbedes van de IS-vrouwen beoordeelt die waren te zien in de dinsdag uitgezonden documentaire The Return – Life after ISIS. Daarin bezoekt de Spaanse regisseur Alba Sotorra het Syrische kamp Al-Roj. Ze spreekt er westerse vrouwen die zich jaren geleden vrijwillig hebben aangesloten bij het terreurkalifaat van IS. Sinds de islamitische heilstaat in 2019 werd verslagen, brengen zij hun dagen door in gevangenschap.
Volgens regisseur Sotorra verdienen zij een tweede kans. De citaten om haar film aan te prijzen: ‘De vrouwen hebben spijt van hun keuzes, maar worden door de wereld gehaat.’ En: ‘We waren jong en naïef.’
Robbert de Witt (1978) is Buitenlandredacteur bij EW. Hij blogt wekelijks op donderdag over mondiale ontwikkelingen en de gevolgen ervan voor Nederland en Europa.
De handen in onschuld wassen
Al ruim voor de uitzending was er kritiek. De geportretteerde IS-vrouwen zouden een mooi podium hebben gekregen om als hedendaagse Pontius Pilatus hun handen in onschuld te wassen. Welnu, die kritiek klopt grotendeels.
Ten eerste omdat de westerse jihad-vrouwen – uit Groot-Brittannië, Canada, de Verenigde Staten, Duitsland en ook Nederland – alle ruimte krijgen om te vertellen dat zij eigenlijk slachtoffer zijn van hun jeugd, geboorteland, omgeving of IS-propaganda.
En ten tweede omdat interviewer Sotorra het ze niet heel erg moeilijk maakt. Goed, bij beelden van de slavenmarkten waar jezidi-vrouwen worden verhandeld om als seksslaaf te worden misbruikt door lachende IS-strijders, zeggen zij dat ze dit wel wisten, maar dat dit echt niet bij de islam hoort. Maar het blijft vaag wat zij wisten over alle andere gruwelijkheden: de lijfstraffen, de executies, de indoctrinatie van hun kinderen, de stenigingen en onthoofdingen.
De gruwelen van het kalifaatWat wisten westerse jihadisten van het geweld en de moordzucht? Wat is en was er bekend over de misdaden die in naam van IS zijn gepleegd door extremistische moslims uit alle windstreken? Opdat wij niet vergeten: de IS-verschrikkingen in acht hoofdstukken.
Gelokt met beelden van expliciet geweld
Dat het kalifaat een totalitaire en gewelddadige staat was, was al bekend in 2016. Inlichtingen- en veiligheidsdienst AIVD schrijft bijvoorbeeld in januari van dat jaar dat op internet en sociale media buitenlanders juist worden gelokt met beelden van expliciet geweld. Toch zouden duizenden moslims uit westerse landen nadien afreizen naar Syrië en Irak. De kans is dus klein dat zij inderdaad van niets wisten.
Zie bijvoorbeeld deze indrukwekkende documentaire van het Britse Channel 4 News, waarin vrouwen worden geïnterviewd die tot het laatst het kalifaat trouw zijn gebleven. Ook toen het IS-territorium was geslonken tot de stad Baghouz.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Ooggetuigen vertellen dat zich daar duizenden strijders hadden verschanst – met hun gezinnen. In de laatste dagen probeerden enkele duizenden hun leven te redden door zich toch maar over te geven. De Channel 4-verslaggevers bezoeken in maart 2019 kamp Al-Hol, waar dan al 65.0000 IS-gevangenen leven. Maar op dat moment komen er dagelijks enkele honderden uit Baghouz bij. Alle vrouwen zijn gekleed in het zwart en volledig gesluierd, zoals in de streng islamitische Golfstaten de norm is. De meesten die willen praten, tonen geen enkel berouw. Het leven in het kalifaat was goed. Alles wat misging, het bloedvergieten, is de schuld van de Amerikanen en hun bommen.
Een vrouw wordt de nagels uitgetrokken
Of zie deze documentaire van het Arabische nieuwszender Al Jazeera, waarin de gewelddadige kant van IS-vrouwen wordt belicht. Een gesluierde vrouw genaamd Aisha zegt hoe ze vele, vele vrouwen heeft gefolterd uit naam van Allah. Een ander vertelt over haar tijd bij de Hisbah, de religieuze politie. Die patrouilleerde gewapend door de straten van Raqqa, Mosul en Deir ez-Zor, andere vrouwen wijzend op de strenge religieuze leefregels. En ze straffen, indien nodig. Vrouwen van de Hisbah trokken nagels uit met een nijptang bij een vrouw die nagellak droeg.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Zo kun je, door met IS-vrouwen te spreken, heel verschillende verhalen vertellen over wat er is gebeurd gedurende de kalifaat-jaren. Ongetwijfeld waren er naïeve vrouwen, die spijt kregen en oprecht hopen op een tweede kans. Maar collaborateurs zonder berouw zijn er net zo goed.
Het is jammer dat juist nu er discussie is over wat we met de Nederlandse IS-vrouwen moeten doen, een documentaire wordt uitgezonden die exclusief kiest voor het perspectief van de jihad-vrouw als tragisch slachtoffer.