Hebben we van ‘Kabul’ geleerd of was het allemaal voor niets?

Dat de demissionaire bewindspersonen Broekers-Knol, Bijleveld en Kaag hebben gefaald, staat als een paal boven water. Maar het drama in Afghanistan roept fundamentelere vragen op: is dit alles de schuld van het Westen? Valt democratie te exporteren? En wat is nu precies de definitie van ‘vluchteling’? Philip van Tijn doet een poging die vragen te beantwoorden.

Ankie Broekers-Knol, Ank Bijleveld en Sigrid Kaag hebben er inzake Afghanistan een potje van gemaakt en zij hebben zich gediskwalificeerd voor een volgend kabinet. Dat schreef ik nog maar elf dagen geleden en het potje in Kabul blijkt inmiddels een klerezooi geworden te zijn. Maar er is hoop: zojuist is bekend gemaakt dat minister Kaag naar ‘de regio Afghanistan’ gaat.

Waarheen precies en met wie ze gaat praten, is nog onbekend, maar het zou me tegenvallen als de vrouw die de chemische wapens uit Syrië weghaalde (aldus een goed bewaard geheim waarover Kaag zelf nooit praat), niet zou terugkomen met een paar honderd of een paar duizend Afghanen die in Kabul en elders in Afghanistan zijn achtergebleven, beter gezegd: achtergelaten. Overwegend mensen die in Nederlandse dienst waren, jegens wie we dus minstens een morele verantwoordelijkheid hebben. Maar ook heel veel Nederlanders van Afghaanse afkomst die op een misschien niet handig familiebezoek waren en voor wie publieke verantwoordelijkheid blijft, ondanks gebrekkige individuele verantwoordelijkheid.

Er is al een wachtrij van parlementaire enquêtes

Ik neem geen woord terug van wat ik schreef over de drie bewindslieden. Tenzij natuurlijk uit een parlementair debat volgende week of uit een parlementaire enquête ooit zou blijken dat ik het fout heb gezien. Maar uit het parlementaire debat zal niets blijken, zeker niet midden in een formatie en met een kabinet dat intussen driemaal demissionair is, terwijl het kabinet voor de helft bestaat uit Kamerleden die zichzelf controleren.

En een enquête, tja. Er staan nog drie andere enquêtes in de wacht, dus dat kan nog even duren. Het rapport zal te zijner tijd wel ‘snoeihard’ zijn (dat begrip reserveren de media op voorhand voor elk kritisch rapport), maar inmiddels zijn we dan al drie verantwoordelijke ministers verder en pijnigen we ons met de vraag: ‘Afghanistan, waarover ging dat ook weer precies?’

In de komende weken zal ook blijken dat andere NAVO-landen zich in sommige opzichten met vergelijkbare stompzinnigheid hebben gedragen, dus daarmee zal in het Kamerdebat vanuit ‘vak K’ wel worden geschermd. En probeer daar als kritisch Kamerlid maar eens tussen te krijgen dat in Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk niet alle verantwoordelijke ministers met vakantie waren of een A4’tje aan het schrijven waren over een Aanzet tot een Opzet. En dat wij het enige land waren dat tot vorige week geen enkele lijst had klaarliggen om de evacuatie te stroomlijnen.

De menselijke aard kennende zal het omgekeerde zijn gebeurd van wat we beoogden: het zal vele Afghanen die niets te vrezen hadden zijn gelukt om een vliegtuig naar het Westen binnen te komen en Afghanen die door de Taliban als collaborateurs worden gezien, zijn achtergebleven. Maar wie weet zullen de verantwoordelijken keihard bewijzen dat ik ongelijk heb.

Denken dat wij aan alles schuldig zijn, is masochisme

Maar er zijn ook wel kanttekeningen te plaatsen. Voorop natuurlijk Bijlevelds onvergetelijke uitspraak dat de Afghanen nu hebben kunnen zien hoe het anders kan. Dat is alle offers aan mensenlevens en in geld waard!