Kernenergie is duurzaam en daarom essentieel in de energietransitie

30 augustus 2021Leestijd: 6 minuten
Kerncentrale Borssele. Foto: ANP

Kernenergie genereert welvaart voor iedereen en redt onze planeet, schrijft energiedeskundige André Wakker in een ingezonden opinie. Laat de Europese Unie een trotse atoomalliantie blijven die weer heel veel kerncentrales gaat bouwen, in plaats van ze te sluiten.

Sinds we als begaafdste mensensoort verschenen, honderdduizend jaar geleden, hebben wij, homo sapiens sapiens, met houtkap en turfsteken in onze energiebehoefte voorzien. Denk aan alle brandende vuren uit een historische televisieserie, en je beseft hoe belangrijk hout was.

André Wakker (1958) is energiedeskundige. Voorheen werkte hij bij het Energieonderzoek Centrum Nederland, diens nucleaire dochter Nuclear Research and consultancy Group en bij Shell.

Hier in Nederland herinneren namen als Vinkeveen en Hoogeveen ons eraan dat onze eigen Gouden Eeuw, bij gebrek aan bos, tot bloei kon komen dankzij gedroogd veen: turf. We hebben er onze plassen, waarop we tegenwoordig zo genoeglijk zeilen en schaatsen, aan te danken. Pas toen de Industriële Revolutie begon, werd het gebruik van traditionele biomassa, zoals we hout en turf nu bestempelen, ontoereikend.

Meer output met minder input

Aanvankelijk werd half Engeland nog ontbost voor de productie van staal. De transitie naar kolen, het gedurende miljoenen jaren onder druk gerijpte extract van planten, maakte daaraan een einde. Door de inzet van olie, dat een grotere energiedichtheid heeft dan kolen, nam de efficiëntie van ons energiegebruik verder toe. Dankzij de opkomst van aardgas werd onze fossiele energiemix bovendien schoner, met minder schadelijke emissies.

Omdat ons wereldwijde energiegebruik sinds de Tweede Wereldoorlog is vervijfvoudigd, zijn die emissies toch flink toegenomen. Maar in diezelfde tijd werd de mondiale economie maar liefst honderd keer zo groot. We creëerden dus steeds meer output met steeds minder input. Vooral de oliecrises in de jaren zeventig hebben een enorme impuls aan energie-efficiëntie gegeven. De grenzen aan de groei, die de Club van Rome voorspelde, bleken niet te bestaan.

Transitie naar schone energie

De schaduwkanten van ons fossiele energiegebruik, luchtvervuiling, chronische gezondheidsschade en verlies van levensjaren, milieuschade, de vele ongelukken, eindigheid, geopolitieke risico’s, zijn allang onderkend. Klimaatverandering door fossiele CO2-emissies is nog maar een jong en vooral politiek thema, een nieuwe vorm van collectief rampdenken.

Lees ook de column van Simon Rozendaal: Angst voor het atoom is ook een soort slavernij

De transitie naar schone energie begon kort na de oorlog al, met het Atoms for Peace-programma van president Eisenhower, begeleid door de oprichting van het IAEA. Deze VN-organisatie ontving in 2005 de Nobelprijs voor de Vrede voor haar rol in de vreedzame toepassing van atoomkernsplijting. Geen enkel land ter wereld heeft eerst een kerncentrale gebouwd, en vervolgens een kernwapen vervaardigd.

De expansie van kernenergie

Sinds de allereerste kerncentrale, Yankee Rowe, in Massachusetts, in 1961 stroom ging leveren, is kernenergie uitgegroeid tot de grootste schone energiebron ter wereld. Momenteel leveren 443 kerncentrales wereldwijd circa 5 procent van al onze energie, evenveel als waterkracht, windenergie, en zonne-energie bij elkaar. In de Europese Unie, vanouds een ijzersterke atoomgemeenschap, is dat aandeel met nog 106 kerncentrales in bedrijf zelfs 14 procent, op afstand gevolgd door zon en wind, samen goed voor 5 procent.

De expansie van kernenergie vond vooral plaats tussen 1970 en 1990. In twintig jaar tijd bouwden de Verenigde Staten, de Europese Unie, Rusland en Japan een kerncentralevloot op basis van enkele standaardontwerpen. Seriebouw, hoogwaardige toelevering en langetermijnprogramma’s werden succesfactoren voor de business case van kernenergie. Zeeland kon in 1969 een kerncentrale bij Siemens bestellen, omdat Duitsland een vloot bouwde. De kerncentrale Borssele ging in 1973 stroom leveren.

Ramp in Tsjernobyl zaaide onterecht angst

Kerncentrales zijn veilig, omdat het ontwerp van de reactorkern fatale kettingreacties onmogelijk maakt. De paar centrales van het tweederangs Tsjernobyl-type die Rusland nog in bedrijf heeft, zijn allemaal ingrijpend gemodificeerd. Niettemin zijn na het Tsjernobyl-ongeluk, in 1986, met 62 doden, voornamelijk reddingswerkers van het eerste uur, bijna alle nieuwbouwprogramma’s hals over kop afgeblazen. Was dit niet gebeurd, dan had het aandeel kernenergie wereldwijd nu makkelijk 15 procent kunnen zijn. Dan hadden we hier in het Westen überhaupt al geen kolencentrales meer gehad.

Hier past een persoonlijke ervaring. Ik heb een dochtertje gehad, Anne (1989-1990). Zij werd geboren met een anorectale malformatie, een aangeboren afwijking die meerdere complicaties mee kan brengen die ondanks eersteklaszorg soms toch nog tragisch kan aflopen. In Nederland worden jaarlijks vijftig kinderen daarmee geboren; kwestie van pech. Ook in Oekraïne komen kinderen met aangeboren afwijkingen ter wereld. Antinucleaire ngo’s waren er snel bij om fabels te creëren over zogenoemde Tsjernobyl-kinderen en pseudo-langetermijneffecten van de straling. Het is allemaal onzin, maar de angst is gezaaid.

Kernenergie is het veiligste en duurzaamste dat we hebben

‘Nothing in life is to be feared,’ doceerde tweevoudig Nobelprijswinnares Marie Curie een eeuw geleden, ‘it only is to be understood.’ Iedereen die zich daarvoor interesseert, kan zich door studie van de schat aan wetenschappelijke informatie ervan overtuigen waarom kernenergie statistisch het veiligste, en bovendien het duurzaamste is dat we hebben: emissies, ruimtebeslag, grondstoffengebruik, 24/7 beschikbaarheid, aanpasbaarheid aan de energievraag, afvalvolume en afvalbeheer vallen gunstiger uit dan welk schoon alternatief dan ook.

Lees ook dit omslagverhaal: Alles wat u wilt weten over kernenergie in 64 vragen

Dit is gewoon elementaire natuurkunde. Kernenergie heeft een onvergelijkbaar hoge energiedichtheid: de splijting van het piepkleine beetje uranium of thorium in één moderne kernreactor levert een hoeveelheid energie op waar tientallen megawindmolenparken op zee, miljoenen zonnepanelen, duizenden geothermiebronnen of een paar provincies vol snelgroeiende biomassa voor nodig zijn. Moeder Aarde is een waardeloze leverancier van schone energie. Het burgerverzet tegen onze regionale groene energieplannen verbaast me niets.

Kernenergie groeit wereldwijd

Omdat een kerncentrale in essentie een geconcentreerde warmtebron is, kan kernenergie evengoed worden benut voor de levering van warmte via warmtenetten. In Rusland, Zwitserland, en in Oost-Europa gebeurt dit al. In feite is kernenergie de enige schone energiebron die fossiele energie in al haar functionaliteiten, inclusief de productie van waterstof, kan vervangen. Ik schat dat onze nationale energietransitie met een mix van pakweg 25 grote en kleinere kerncentrales gefikst is.

China bouwt in hoog tempo een kerncentralevloot, zoals de Europese Unie dat in de jaren zeventig deed. Kernenergie groeit wereldwijd. Duitsland intussen heeft kernenergie wettelijk verboden. Duitsland had dertig kerncentrales; volgend jaar gaan de laatste drie dicht. De Atomausstieg is pas voltooid wanneer alle kerncentrales, waar ook ter wereld, dicht zijn; dit is een officiële Duitse overheidsmissie.

Duitsland domineert het energiebeleid van de Europese Unie al twee decennialang met de verplichting om groene energiedoelen na te jagen. Het voornaamste gevolg daarvan is houtkap in levend bos. De Europese Unie promoot dit met klimaatneutraalfabels.

Kernenergie en Green Deal

Terwijl ons jarenlang werd voorgehouden dat groene energie snel betaalbaar zou worden, heeft de Europese Unie met de recente lancering van haar klimaatplannen, Fit for 55, zelf toegegeven dat de werkelijkheid heel anders is. Het ‘groene herstel’ komt er alleen door kernenergie met allerlei groene regelgeving kansloos te maken, en fossiele energie met aangescherpte emissiehandel onbetaalbaar te maken. De groene commercie profiteert van de opbrengsten, gewone burgers en bedrijven dragen de lasten.

Inmiddels heeft het eigen onderzoeksbureau van de Europese Unie, het Joint Research Centre, kernenergie in een bijna vierhonderd pagina’s tellend rapport duurzaam verklaard. Ongetwijfeld zal Duitsland onwrikbaar blijven vasthouden aan de EU-Green Deal, en kernenergie dan maar maatschappelijk ongewenst, of iets in die geest, gaan verklaren. Dat kan zomaar uitdraaien op een EU-breed atoomverbod.

Laat de Unie een trotse atoomalliantie blijven

Kernenergie is de kroon op onze lange ontwikkelingsweg van lage naar hoge energiedichtheid. Kernenergie genereert welvaart voor iedereen, en redt onze planeet. De EU-Green Deal daarentegen is een kruistocht tegen de begaafde mens en zijn innovaties, in het bijzonder kernenergie. Het is de weg terug naar de tijd waarin we biomassa stookten. We zullen er steeds minder output mee creëren, met steeds meer input.

Als ik EU-functionaris was, zou ik me diep schamen voor dit dossier. Je kunt een uitslaande brand niet blussen met emmertjes water; daar heb je brandweerwagens voor nodig, kerncentrales dus. Wie weet lukt het ons ooit nog eens om kernfusie te verwezenlijken – nog beter. Laat de Europese Unie een trotse atoomalliantie blijven die weer heel veel kerncentrales gaat bouwen, in plaats van ze te sluiten. Zet desnoods Duitsland uit de Unie.