Wordt de crisis rond het vastgoedimperium Evergrande een Lehman-moment? Misschien wel voor China. Maar niet voor de wereld, schrijft Marijn Jongsma.
In maart dit jaar liep het containerschip Ever Given (eigendom van de Taiwanese rederij Evergreen) vast in het Suezkanaal, waardoor de scheepvaart volledig werd geblokkeerd en logistieke ketens ontregeld raakten. Nu is het Evergrande dat de potentie heeft om een crisis te veroorzaken.
Een vicieuze cirkel van wantrouwen
Marijn Jongsma (1969) is economisch redacteur bij EW. Hij blogt wekelijks over financieel- en macro-economische onderwerpen.
Het Chinese bedrijf kan bogen op een bont aanbod van producten en diensten: elektrische voertuigen, themaparken, een voetbalclub, financiële dienstverlening. Met vastgoed wordt echter het grote geld verdiend. En daar zitten nu ook de grootste problemen.
Evergrande is in een klassieke vicieuze cirkel terechtgekomen. Kopers voor nieuwe appartementen haakten af nadat de eerste berichten opdoken dat het bedrijf niet meer aan de verplichtingen op de schuldenlast van 300 miljard dollar kan voldoen. In China is het heel gewoon om appartementen op bestelling te kopen, en pas na jaren de sleutel te krijgen. Die geldstroom stokt nu, terwijl de verplichtingen doorlopen.
Boze kopers aan de deur
De staat maakte eerder al duidelijk dat nieuwe leningen uit den boze zijn bij het huidige schuldniveau. Intussen melden boze kopers van half afgebouwde appartementen (het gaat om het duurdere segment) zich bij de kantoren van Evergrande, krijgen aannemers niet langer betaald, zakt het aandeel verder in en is een op 20 september geplande rentebetaling geschrapt. Feitelijk zit er weinig anders dan het verkopen van bedrijfsonderdelen.
In het kielzog van Evergrande worden ook aandelen van andere Chinese vastgoedbedrijven in de verkoop gedaan. Is dit het Chinese Lehman-moment? Het failliet van de Amerikaanse zakenbank Lehman Brothers in 2008 bracht de kredietcrisis ofwel de Grote Financiële Crisis in een stroomversnelling.
Overeenkomsten en verschillen met teloorgang Lehman Brothers
Overeenkomsten zijn er zeker. De Chinese vastgoedmarkt wordt gevoed door schuldopbouw, bij zowel de ontwikkelaars als de huizenkopers. Dat maakt het systeem uitermate kwetsbaar voor een daling van de huizenprijzen, zoals dat destijds gebeurde in de Verenigde Staten.
Lees ook: Het verschil is dat de Chinese kapitaalmarkt veel minder geïntegreerd is in het wereldwijde (lees: westerse) financiële systeem. De Amerikaanse huizenmarktcrisis werd een wereldwijde kredietcrisis, omdat de hypothecaire leningen in het land waren herverpakt en doorverkocht. De risico’s waren zowel verdoezeld als mondiaal verspreid, waardoor financiële instellingen elkaar geen geld meer wilden lenen en de centrale banken moesten inspringen om het ‘systeem’ te redden.
Er zijn ongetwijfeld westerse beleggers die op de een of andere manier geld hebben verstrekt aan Evergrande. Maar het gewicht van Chinese beleggingen in overzeese portefeuilles is vooralsnog relatief gering. De crisis bij het vastgoedbedrijf is dus in de eerste plaats een Chinees probleem. En dan vooral voor de lokale beleggers.
Gedeelde welvaart: het beleid van Communistische Partij
Obligatiehouders en aandeelhouders zullen hun geld grotendeels verliezen, denkt Michael Every, hoofd financiële markten Azië bij Rabobank. ‘Maar is het bedrijf daarmee verdwenen? Nee. Er zal een ander management komen, andere aandeelhouders. De appartementen worden afgebouwd, en de staat zal mogelijk zeggen: vanaf nu alleen sociale woningbouw. Dat pas helemaal in het beleid van gedeelde welvaart.’
Onder dat motto greep de Chinese Communistische Partij recent in bij grote techbedrijven die teveel winst zouden maken. Verdelen van welvaart en beteugelen van de kosten van levensonderhoud staan nu boven aan de agenda, en dure koopwoningen passen niet in dit plaatje. Sociale woningen met een lage huur wel.
De risico’s voor de wereld? Die lopen via economische groei
Dat is nog een ander verschil met 2008. Het niet-redden van Lehman wordt achteraf als een fout van de Amerikaanse overheid gezien, terwijl het erop lijkt dat de Chinese staat bedrijven en beleggers bewust laat bungelen als onderdeel van een hoger doel.
Lees ook: Of dat geheel ordelijk verloopt, is nog maar de vraag. Schuldafbouw is zelden pijnloos. Daar komt bij dat de vastgoedsector goed is voor een substantieel deel van de Chinese economie. Rabo-econoom Every schat dat op eenderde. De bedrijfstak levert de staat belastingopbrengsten op, de inwoners vermogensgroei, bouwers opdrachten en meubelboulevards verkopen.
Een vastgoedzeepbel stuwt dus de economische groei, totdat het uiteenspatten ervan een tegenovergestelde ontwikkeling veroorzaakt. Daarin verschilt China niet van de westerse wereld. Inmiddels is de Chinese economie voor de wereld steeds belangrijker geworden. Valt de Chinese groei terug, dan merken we dat allemaal. Niet via de financiële markten, maar via de ‘echte’ economie. Dat is geen Lehman-moment, maar een schok in slowmotion.