Wat Poetin te winnen heeft bij een nieuwe migrantencrisis in Europa

11 november 2021Leestijd: 3 minuten
De Russische president Vladimir Poetin. Foto: ANP

Voor de Polen is het zo klaar als een klontje: de asielzoekerscrisis aan de grens met Wit-Rusland is ten eerste de schuld van Aleksandr Loekasjenko, schrijft Robbert de Witt. Maar de echte boosdoener is Vladimir Poetin. Die heeft Loekasjenko deze duivelse tactiek – Polen opzadelen met duizenden migranten –  immers ingefluisterd.

Robbert de Witt (1978) is Buitenlandredacteur bij EW. Hij blogt wekelijks op donderdag over mondiale ontwikkelingen en de gevolgen ervan voor Nederland en Europa.

Dat laatste is helemaal geen wilde gedachte. Sinds Loekasjenko internationaal volledig geïsoleerd is geraakt, is Poetin praktisch de enige regeringsleider bij wie Loekasjenko nog voor hulp kan aankloppen. Toen vorig jaar betogingen tegen Loekasjenko’s regime uit de hand liepen, zond Poetin hem niet alleen financiële hulp, maar ook veiligheidsmensen om de Wit-Rus te helpen de vrijheidsdrang van zijn bevolking te onderdrukken.

Dus niemand zal verbaasd zijn dat Loekasjenko deze week belde met het Kremlin. Volgens woordvoerders van beide kanten werd gesproken over het ‘harde Poolse optreden tegenover de vreedzame mensen’ die naar de EU willen. Beide leiders zouden hun zorgen hebben uitgesproken over de duizenden Poolse soldaten aan de grens.

Met bussen worden ze naar de Poolse grens gereden

Beide autocraten speelden de vermoorde onschuld en legden zelfs de verantwoordelijkheid voor de crisis bij de EU. Terwijl er uitgebreid bewijs is dat de asielzoekers actief naar Minsk worden gelokt, met 55 wekelijkse chartervluchten uit het Midden-Oosten en Noord-Afrika, waarna ze met bussen naar de Poolse grens worden gereden.

De vraag is wat Rusland hiermee beoogt. De Litouwse minister van Buitenlandse Zaken Vytautas Landsbergis suggereerde dat Poetin onder de migranten ‘agenten en provocateurs’ meestuurt. Sommige van hen zouden lid zijn van een terroristische organisatie en dus een veiligheidsrisico vormen voor de landen van aankomst. Dat lijkt een nogal omslachtige methode.

De nieuwe editie van EW bestelt u snel en eenvoudig online. Op werkdagen voor 15.00 uur besteld, morgen bij u op de mat. Wilt u losse edities van EW bestellen?

Dat kan via onze webshop (gratis verzending)

Algemeen wordt aangenomen dat Poetin zijn kompaan Loekasjenko opstookt om zo de Europese Unie te ‘destabiliseren’. Immers, een nieuwe politieke crisis over immigratie maakt de EU als geheel zwakker – want zodra er ook maar een aanzet is tot een gezamenlijke aanpak van (illegale) migratie, ruziën de regeringen elkaar de vergaderruimte uit. En laat het gerust over aan Poetin om de zwakke plekken van zijn tegenstanders te vinden.

De wurggreep van het Kremlin

Hoezeer het Kremlin ook betoogt dat de verschillende kwesties niets met elkaar te maken hebben, iedereen weet wel beter. Volgens de Russen heeft bijvoorbeeld het feit dat de extra gasleveranties aan Europa – om daar de gasprijzen enigszins te drukken – er nog altijd niet zijn, toch echt niets te maken met de nog lopende juridische goedkeuring van de omstreden Russische pijpleiding Nord Stream 2.

Als Europese landen die lijden onder deze uitgelokte migratiecrisis willen dat Poetin zijn buurman Loekasjenko in toom houdt, dan heeft dat ongetwijfeld een prijs. Wellicht gaat het Rusland en Wit-Rusland om de steeds zwaardere sancties die de EU de afgelopen jaren heeft ingesteld tegen beide landen. De sancties tegen Rusland zijn het gevolg van de steeds sterkere wurggreep waarmee het Kremlin zijn politieke tegenstanders koest houdt.

Het machtsdenken waarmee Poetin de wereld beschouwt

Het regime van Loekasjenko kreeg de duimschroeven aangedraaid toen opzichtig werd geknoeid met de uitslag van de presidentsverkiezingen. En nog harder aangedraaid, toen Loekasjenko een overvliegend vliegtuig met daarin een oppositielid liet landen om zijn tegenstander in de boeien te kunnen laten slaan.

Wie weet, denkt Poetin, zijn Europese regeringen bereid in te binden wat betreft deze strafmaatregelen, als Rusland en Wit-Rusland beloven geen migranten meer te sturen naar de dichtstbijzijnde EU-lidstaat? Vermoedelijk past deze gedachtegang goed bij het machtsdenken waarmee Poetin de wereld beschouwt. Je tanden laten zien, en dan wachten tot de ander inbindt.

Volstrekt normaal om een crisis te veroorzaken

Poetins doorgewinterde adjudant Sergej Lavrov, minister van Buitenlandse Zaken, suggereerde afgelopen week in een interview dat de EU wellicht Wit-Rusland kan betalen om de migranten binnen de eigen grenzen te houden. Precies zoals de EU ook Turkije betaalt, toen president Recep Tayyip Erdogan migranten gebruikte om vooral buurland Griekenland te destabiliseren. Mogelijk vinden Lavrov en Poetin het volstrekt normaal om eerst een crisis in een buurland te veroorzaken om vervolgens geld te vragen.

Of allicht vinden zij het fijn om Brussel op zijn zwaktes te wijzen. Want ook dat is een bekende reflex in Moskou.