Boris Johnson: clown, kop van jut, overlevingskunstenaar

16 december 2021Leestijd: 4 minuten
Boris Johnson geeft persconferentie over coronavirus. Foto: via ANP.

Deze week moet wel de zwaarste week uit Johnsons politieke carrière zijn, schrijft Robbert de Witt. Maar ook de Britse samenleving heeft in moeilijke tijden een kop van Jut nodig, en dat is een rol die de Britse premier met verve kan spelen.

Robbert de Witt (1978) is Buitenlandredacteur bij EW. Hij blogt wekelijks op donderdag over mondiale ontwikkelingen en de gevolgen ervan voor Nederland en Europa.

Naar het schijnt noemt de Franse president Emmanuel Macron de Britse premier Boris Johnson tegenover zijn medewerkers ‘de clown’ die van Groot-Brittannië een ‘circus’ heeft gemaakt. Dat schrijft het Franse politiek-satirische tijdschrift Le Canard enchainé althans. Die omschrijving is niet alleen begrijpelijk omdat de relatie tussen beide regeringsleiders zo is verslechterd het afgelopen jaar (zoals rond de illegale migratie van Frankrijk naar het Verenigd Koninkrijk, en rond de visserij-oorlog).

Maar natuurlijk ook omdat Johnson zich nogal eens gedraagt als een clown. Als er één beeld veelzeggend is voor zijn clowneske gedrag en dat wel eens tot in de lengte van dagen aan hem zal kleven, is het die uit zijn tijd als burgemeester. Toen probeerde hij op ludieke wijze de Olympische Spelen van Londen (2012) te openen: in pak, helm op, bungelend aan een kabelbaan omdat zijn riem niet los wilde gaan, verloren zwaaiend met twee Engelse vlaggetjes. Voor veel politici zou het een gênant moment zijn geweest, Johnson maakte het ogenschijnlijk niets uit.

Het dubbeldikke kerstnummer van EW , vol diepgaande en verrassende interviews, achtergrondverhalen en reconstructies, ligt nu in de winkel!

Via onze webshop is het kerstnummer te bestellen (gratis verzending)

Handige prater of politieke charlatan?

Van chaotisch gedrag en al dan niet gespeelde klungeligheid heeft hij zijn handelsmerk gemaakt. Een BBC-producer vertelde eens dat Johnson voor interviews altijd binnenkwam met keurig gekamde haartjes en vervolgens zijn kapsel vlug in de war maakte voordat de camera’s aangingen. Politiek commentatoren zien hem als een handige prater op z’n zachtst, als een politieke charlatan in kwadere bewoordingen. Maar zijn gedrag maakt de premier vermoedelijk wat menselijker, en in elk geval volkser en dus allicht populairder bij de kiezers.

Maar kiezers slikken niet alles, en deze week moet wel zo ongeveer de zwaarste week uit Johnsons politieke carrière zijn. Johnson ligt ten eerste onder vuur omdat er (verscheidene) kerstfeestjes zijn gehouden in Downing Street 10 vorig jaar. Terwijl zijn regering eind 2020 een strenge lockdown had afgekondigd om zo de torenhoge besmettingscijfers omlaag te krijgen. Eerst werden de onthullingen nog ontkend, maar de Britse kranten zijn als terriërs en laten dus niet los.

De premier als quizmaster, geflankeerd door twee kerstmannen

Zondag 12 december publiceerde de Sunday Mirror beelden van Johnson die in december vorig jaar ‘quizmaster’ speelde tijdens zo’n kerstfeestje. Hij werd geflankeerd door twee medewerkers met een kerstmuts op. In de ambtswoning hadden zich medewerkers verzameld die liever ‘naar kantoor’ kwamen voor het feestje dan thuis naar het beeldscherm te staren. Er was, schrijft de Sunday Mirror, volop drank ingeslagen bij de Tesco’s. Zo’n schandaal wordt dagenlang uitgemolken in de Britse pers. Er is een politie-onderzoek aangekondigd naar het overtreden van de lockdown-regels door regeringsmedewerkers.

Tegelijk kwam ook aan het licht dat Johnson de ethische commissie van de Conservatieve Partij heeft misleid door te verzwijgen dat hij een geldschieter om een bijdrage heeft gevraagd voor een peperdure renovatie van zijn ambtwoning.

‘Een premier te zwak om te regeren’

Daarnaast is er ook een revolte in zijn partij, omdat een groep van honderd Tories Johnsons nieuwe maatregelen om de Omikron-variant te bestrijden niet steunden tijdens een stemming afgelopen dinsdag. Zij keren zich tegen de coronapas omdat die de individuele vrijheid in het gedrang brengt. Slechts dankzij steun van oppositiepartij Labour kreeg Johnson zijn ‘COVID Plan B’ door het parlement. Labour-leider Keir Starmer was ondanks zijn steun snoeihard: ‘We kunnen niet doorgaan met een premier die te zwak is om te regeren.’

In het Verenigd Koninkrijk wordt smalend gezegd dat Johnson ‘from hero to zero’ is gegaan, de afgelopen twee jaar. Immers, in december 2019 behaalde zijn partij de grootste overwinning sinds de Tweede Wereldoorlog, nu wordt van alle kanten aan zijn stoelpoten gezaagd. Naar verluidt staan zeker twee partijprominenten klaar in de coulissen, met een zaag in de hand: minister van Financiën Rishi Sunak en minister van Buitenlandse Zaken Liz Truss. Johnson zal dat heel goed beseffen. De neiging in zijn partij om partijleiders van hun troon te stoten, vergeleek hij eens met ‘Papua New Guinea–style orgies of cannibalism and chief-killing’.

Overleeft Johnson deze beroerde weken? Ach, schrijft The Economist, wat nu te zien is in Downing Street 10 getuigt weliswaar van arrogantie, incompetentie en belabberd beoordelingsvermogen, maar Johnson overwon al eerder schandalen in de pers.

Bovendien hebben samenlevingen, ook de Britse, in moeilijke tijden een kop van Jut nodig, een zondebok om hun frustraties op te projecteren. Met zijn dikke huid, eeuwige opgewektheid en talent om te lachen om zijn eigen misstappen kan clown Johnson die rol nog best langer spelen.