Niet naar de stembus terwijl elders de bommen vallen

Waarom zou je stemmen voor een gemeenteraad, terwijl de Rijksoverheid jouw gemeente heeft opgezadeld met allemaal verantwoordelijkheden, zonder daarbij ook de noodzakelijke bevoegdheden en middelen te verschaffen, vraagt Philip van Tijn zich af.

Terwijl de Russen in hun niet-oorlog bezig waren Marioepol met de grond gelijk te maken en mensen die voor brood in de rij stonden dood te schieten, kon de bevolking van Nederland naar de stembus om haar gemeenteraden te kiezen. Je kunt je dus heel goed voorstellen dat de opkomst op 97 procent lag; iedereen mag je dus wel zeggen, tenzij doodziek of anderszins niet in staat naar de stembus te gaan. Massaal liet Nederland in deze barre tijden zien wat een democratie is en hoe deze functioneert; dat kan Poetin in zijn zak steken!

Niet dus. U weet het inmiddels, want elke talkshow had het er, hoofdschuddend, over. De opkomst bereikte een recorddieptepunt met 50,8 procent en dat betekent dat de helft van de stemgerechtigden niet de moeite nam om een hokje rood te kleuren. ‘Geen tijd’ was een veelgehoord excuus, terwijl ik toch niet de indruk heb dat er zó hard wordt gewerkt in ons gave land dat veel mensen op drie achtereenvolgende dagen tussen 7.30 en 21.00 uur geen gelegenheid kunnen vinden hun democratische voorrecht uit te oefenen.

Er werd door massaal aangevoerde deskundigen – met een oververtegenwoordiging van denktanks en mediawetenschappers – heel wat gespeculeerd. Misschien was ‘Oekraïne’ juist een negatieve factor: door die gruwelijke oorlog werd de geringe betekenis van een gemeenteraad maar al te duidelijk. Als je zo redeneert, is natuurlijk alles omkeerbaar; zo waren er deskundigen de mening toegedaan dat de enorme hoeveelheid partijen juist een keuze bemoeilijkt. Enzovoorts.

Aan oorzaken van lage opkomst geen gebrek

Het lijkt me toch niet zo moeilijk om de fundamentele oorzaken te achterhalen – die ook wel werden genoemd, maar verdronken in de zee van schijnoorzaken. ‘De politiek’ staat niet goed, of steeds minder goed aangeschreven. Dat is voor een groot deel niet terecht, want wij kennen hier verhoudingsgewijs weinig corruptie, machtsmisbruik en vriendjespolitiek. En heel veel marcheert hier heel behoorlijk. Maar een kabinetsformatie die vrijwel een jaar duurt, omdat ‘onze wegen hier scheiden’ en toch weer samenkwamen, maar niet helemaal, is geen reclame voor ‘de politiek’ en evenmin zijn urenlange Kamerdebatten dat, tot in de kleine uurtjes, omdat 19 fracties (weldra 20) hun plasje moeten doen.

Lees ook het commentaar van Gertjan van Schoonhoven: Niet de kiezer die stemt, is dwalende, maar de kiezer die dat niet doet

Een regeringsleider die vandaag iets heel anders vindt dan gisteren, even gemakkelijk als hij een maatkostuum inruilt voor een T-shirt en windjack, is ook geen stimulus om je democratische plicht te doen. En waarom zou je stemmen voor een gemeenteraad, terwijl de Rijksoverheid jouw gemeente heeft opgezadeld met allemaal verantwoordelijkheden, zonder daarbij ook de noodzakelijke bevoegdheden en middelen te verschaffen? Een gemeente waarmee je je als inwoner nauwelijks verbonden voelt, omdat deze is ontstaan door drie fusies en vier naamswijzigingen in tien jaar. En waarom zou je op een landelijke politieke partij stemmen? Ooit waren dat verzamelplaatsen van ideeën en debatten, nu zijn ze verworden tot instrumenten van kandidatenselectie. Het aantal leden van politieke partijen is nog harder gedaald dan het opkomstpercentage.