Speelkwartier is over, net als de luxe van loze gebaren

03 maart 2022Leestijd: 5 minuten
Minister van Defensie Kajsa Ollongren (links) en haar collega's Wopke Hoekstra (Buitenlandse Zaken, midden) en Mark Rutte. Foto: ANP/ Hollandse Hoogte / Phil Nijhuis

Elke dag is er wel een hoge functionaris die excuses aanbiedt voor wat we in het verleden allemaal hebben gedaan en misdaan. We hebben de afgelopen decennia getoond dat we veel beter zijn in het ons voorbereiden op het verleden dan op de toekomst. Misschien moeten we Poetin daarom stilletjes dankbaar zijn dat hij ons wakker heeft geschud, schrijft Philip van Tijn.

Philip van Tijn is bestuurder, toezichthouder en adviseur. Hij schrijft wekelijks een blog over de actualiteit.

‘Daddy, what did you do in the war?’ was de tekst op een wereldberoemd geworden affiche uit 1913, een briljante oproep in het Verenigd Koninkrijk om dienst te nemen, waardoor de kinderen papa later niets hoefden te verwijten.

De vraag die wij na 24 februari 2022 moeten stellen, is ‘Wat deed je vóór de oorlog?’ of ‘Wat deed je om deze oorlog te vermijden?’ Die vragen mogen, nee, moeten we stellen aan ministers, volksvertegenwoordigers, opinieleiders, CEO’s, ‘coaches’, consultants, wauwelende talkshow-hosts (zoals M, die dezer dagen haar gasten, net Oekraïne ontvlucht, tot spoed maande, want ‘We hebben een bomvol programma’), columnisten, ja, aan onszelf.

Een beroepsleger zonder middelen

In 1989 viel de Muur. De echo klonk van de beruchte uitroep van de Britse eerste minister Neville Chamberlain, toen hij in 1938 Tsjechoslowakije aan Hitler had uitgeleverd: ‘Peace for our time!’ Het liep wat anders, zoals we weten, ten koste van naar schatting 50 tot 80 miljoen doden. Na de val van de Muur zou alles in de wereld anders worden. De Sovjet-Unie viel uit elkaar, was krachteloos en straatarm, China bestond uit ruim een miljard slecht opgeleide en nauwelijks ontwikkelde mensen in bittere armoede, van een chip hadden ze daar nog nooit gehoord.

In 1997 werd in Nederland de opkomstplicht voor dienstplichtigen opgeschort. Dus niet de dienstplicht zelf werd afgeschaft, maar het effect was hetzelfde. (Daarmee verdween ook, zonder daarbij stil te staan, de dienstplicht als een instrument voor de integratie van onze landgenoten met een niet-westerse achtergrond – maar dat is weer een ander verhaal). We kregen een beroepsleger, maar de krijgsmacht kreeg onvoldoende middelen om dat beroepsleger vorm te geven en de beroepsmilitairen adequaat te betalen. Ook onvoldoende soms om echte munitie aan te schaffen, waardoor nogal eens moest worden geoefend met losse flodders. Zo ook door de Luchtmobiele Brigade, ons paradepaardje dat was ingesteld om de rol van ons leger als vredesmacht gestalte te geven – een soort Blauwhelmen in de moerasdelta, want ons eigen land hoefden ze niet meer te verdedigen, dat was verleden tijd.

In 1993 daalde de begroting van Defensie tot onder de befaamde norm van 2 procent van het bbp (de totale inkomsten van Nederland) en dat was voor het eerst sinds 1930! In de jaren 2010-2012 daalde het percentage tot iets boven 1 procent en dat was niet meer gebeurd sinds 1920 – toen wij ons ook al voorbereidden op een wereld zonder oorlog, maar ook toen liep dat een beetje anders.

Onder de NAVO-paraplu was het goed schuilen

Had onze krijgsmacht daarmee een afschrikwekkende werking om onze ‘Waarden’ te verdedigen? Natuurlijk niet, het was een eigentijdse variatie op de fietsen waarmee de militairen in de meidagen van 1940 naar de Grebbeberg moesten.

We konden ons die labbekakkerigheid alleen veroorloven doordat we konden schuilen onder de paraplu van de NAVO, de Verenigde Staten voorop. Waar wij in 2022 – dus na de relatief forse verhoging (als je het Coalitieakkoord goed leest, wordt vanaf 2024 weer een verlaging ingezet) – een defensiebudget hebben van 12,9 miljard euro, bedraagt dat in de Verenigde Staten meer dan 600 miljard euro. Bijna een factor 50 dus, terwijl de Amerikaanse bevolking een twintigvoud bedraagt van de onze, net als het bbp. Je moet het Trump nageven dat hij deze ongerijmdheid luid en duidelijk aan de kaak stelde; bovendien gold voor andere Europese NAVO-landen hetzelfde. En toen wisten we nog niet eens dat we een minister van Defensie zouden krijgen die het verschil niet weet (wist?) tussen een sergeant en een majoor en ook geen kampioen is in het bewaren van geheimen.

Wat een zegen moet het zijn geweest, al die jaren veilig schuilen onder de paraplu en ons geld aan nuttiger zaken besteden dan aan munitie en geschut! Aan boten, tweede huizen en derde vakanties. Helaas hebben we van al die uitgespaarde, want niet aan onze landsverdediging bestede miljarden heel wat minder nuttigs gedaan dan had gekund, zoals dat ook geldt voor de aardgasmiljarden. Sinds een paar jaar worden die miljarden zelfs over Nederland uitgestrooid, omdat ons land bijna evenveel slachtoffers als inwoners schijnt te tellen.

Wij hielden ons met de echt belangrijke zaken bezig!

En onder die beschermende paraplu hebben we ons collectief ook bezig gehouden met de Vraagstukken des Levens. De afgelopen twee jaar woedde de richtingenstrijd over COVID-19. Wel of niet een mondkapje dragen? was de existentiële vraag, terwijl Vladimir Poetin de Krim verder inrichtte en zijn revanche op de wereld voortzette. Maar natuurlijk ook andere kwesties van levensbelang, zoals: moeten we het hebben over ‘slaven’ of ‘tot slaaf gemaakten’?

En dan de existentiële vraag hoeveel windturbines passen op een vierkante kilometer en hoeveel boeren je daarvoor moet uitkopen. Over die vraag is fractieleider Klaver dag en nacht aan het denken, terwijl iedere deskundige op een bierviltje kan voorrekenen dat je het met windenergie niet redt, ook al plemp je ons hele land ermee vol. Klavers partij was voortrekker in het tegenhouden van kerncentrales, net als die van Frans Timmermans, die uit ‘Oekraïne’ de les trekt dat we versneld naar de turbines en zonneweides toe moeten.

Lees ook deze column van Simon Rozendaal: Atoom duizend maal duurzamer dan zon & wind

Groen

Graag ook hielden we ons bezig met de treurige situatie van de ‘Uitreizigers’, die domme maar ook kwaadaardige gansjes die vrijwillig IS waren gaan helpen, maar die je vanuit het oogpunt van naastenliefde niet zomaar mag laten barsten. En met de Afghaanse tolken, van welke mensensoort er veel meer bestaan dan gedacht. En natuurlijk het recht van iedere student, ieder mens, op een safe space, waar iemand niet wordt blootgesteld aan de gedachtenkronkels van anderen. En met het cancellen van professoren die er eigenzinnige meningen op na hielden. En met discussies over de vraag of onze kunstmusea nog wel naakten mogen aanschaffen; die kunnen immers kwetsend zijn voor andersdenkenden.

Woke, woker, wookst. Naïviteit, kortzichtigheid, vermeend eigenbelang, vermeende medemenselijkheid, vergaren van privérijkdom met verwaarlozing van de collectiviteit, zo ziet tot dusver de 21ste eeuw eruit.

Wij zijn heel goed in het voorbereiden op het verleden

Maar gelukkig vergeten we het verleden niet. Elke dag is er wel een hoge functionaris die ‘diep door het stof gaat’ en zijn (m/v) excuses aanbiedt voor wat we allemaal hebben gedaan en misdaan tijdens de slavernij, de koloniale oorlog en al het andere uit een ver of minder ver verleden. Utrecht ligt nu aan kop, want die gemeente neemt de kosten voor naamswijziging van (nazaten van) tot slaaf gemaakten voor zijn rekening.

Daarmee zijn we allemaal bezig geweest, de afgelopen decennia.

We hebben getoond dat we veel beter zijn in het voorbereiden op het verleden dan op de toekomst. Misschien moeten we stilletjes Poetin dankbaar zijn dat hij ons wakker heeft geschud. Het echte, hedendaagse en risicovolle leven roept, het Speelkwartier is over.