Het doel van de Russische president Vladimir Poetin is de inname van Kiev, om vervolgens Volodymyr Zelensky uit te schakelen. De Nederlandse geschiedenis leert dat het verstandig zou zijn als de Oekraïense president een parallelle regering vormt in het buitenland, schrijft historicus Christiaan Hoekstra in een ingezonden opinie.
Dit artikel is geschreven door Christiaan Hoekstra (1989). Hij studeerde cum laude af in moderne geschiedenis aan de Vrije Universiteit (VU) van Amsterdam. Daarna behaalde hij zijn master aan de lerarenopleiding in geschiedenis en staatsinrichting, eveneens aan de VU. Hij is geschiedenisdocent en reisde twee jaar door Australië en Azië.
Ingezonden opinieartikelen worden geselecteerd door de redactie, maar vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs het standpunt van EW.
‘Ik heb munitie nodig, geen lift.’ Het zijn de woorden van president Volodymyr Zelensky vanuit Kiev. De president groeit in zijn rol als vrijheidsleider van het Oekraïense volk. Daarom is de inname van de Oekraïense hoofdstad Poetins’ instrument om Zelensky uit te schakelen. In de hoop dat daarmee het Oekraïense verzet desintegreert. In lijn met een aantal observaties uit de Nederlandse geschiedenis zou het voor Zelensky verstandig kunnen zijn om een parallelle Oekraïense regering in het buitenland te installeren.
Céterum cénseo Kiev esse delendam
Toen in augustus 1945 de onafhankelijkheid van Indonesië werd uitgeroepen, kreeg Nederland acuut fantoompijn. Om de dreigende amputatie te verhelpen, moest generaal Simon Spoor met militaire middelen de koloniale orde herstellen. Toen Spoor voet aan wal zette op Java, was dat hoofdeiland aan weerszijden verdeeld. Aan de Westkant stond het Nederlands bestuurscentrum in Jakarta. Van daaruit voerde Spoor het bevel. Aan de Oostkant stond ‘Djokjakarta’, met Soekarno als leider. Spoor probeerde met een conventioneel leger het guerrillaleger van Soekarno te bedwingen.
Spoor meende dat als hij ‘Djokjakarta’ zou innemen en de ‘Soekarno-kliek’ zou pakken, het ‘zaakje’ van het Indonesische ‘verzet’ zou desintegreren. Van meet af aan preste hij daarom om die ‘gangsters’ op te pakken. Na de eerste grote militaire operatie (‘Eerste Politionele Actie’, 21 juli-5 augustus 1947) telegrafeerde Spoor: ‘republikeinse lintwurm niet kwijt zolang de kop er niet uit is’. Met andere woorden, zonder de bezetting van ‘Djokja’ zou alles vergeefs zijn geweest en ‘hebben wij de slag verloren’.
Lees ook dit omslagverhaal: Poetins pad naar oorlog
Om dat uit te voeren werd Operatie Cato bedacht. Die naam verwees naar de Romeinse Senator Cato de censor. Die eindigde elke toespraak met de woordenn: ‘Céterum cénseo cartháginem esse delendam’ – ‘Overigens ben ik van mening dat Carthago verwoest moet worden’. Carthago was de hoofdstad van Romes aartsrivaal. Spoor zag Soekarno als de motor van ‘Merdeka-ophitserij’ (vrijheidsstrijd). En, omdat Spoor de Indische bevolking grotendeels pro-Nederlands achtte, zou deze snel uitdoven wanneer met de Operatie Cato de aandrijving in ‘Djokja’ was verwijderd.
Bij de tweede grote militaire operatie (‘Tweede Politionele Actie’, 17 augustus-27 december 1949) werd Soekarno gevangengenomen. Maar door grote internationale druk, met name van de Verenigde Staten, werd hij vrijgelaten. In 1949 werd Indonesië als onafhankelijke staat erkend en Soekarno als de eerste president.
Hierin is een aantal overeenkomsten waar te nemen. Ook Poetin lijdt aan fantoompijn. Hij wil Oekraïne, als ex-Sovjetland, weer bij Rusland voegen. En, als we kijken naar de Russische militaire operaties, dan is Kiev het hoofddoel. Net als generaal Spoor toentertijd dacht, meent ook Poetin dat als de ‘Zelensky-kliek’ is opgeruimd, het verzet desintegreert. Dan zal het pro-Russische deel van Oekraïne Poetin ondersteunen. Zolang Zelensky nog als hoofd van de Oekraïense strijd in Kiev fungeert, blijft Poetin op de uitschakeling van Zelensky hopen.
Een blijvende dreiging vanuit ballingschap
Wat hebben Willem van Oranje en Wilhelmina gemeen? Ze hebben beiden in ballingschap gezeten. Van daaruit organiseerden zij het verzet, en keerden zij op het juiste moment terug in hun land om de macht over te nemen. Willem van Oranje was naar Duitsland gevlucht toen de Spaanse ‘IJzeren hertog’ Alva na de Beeldenstorm van 1566 in de Nederlanden ‘orde op zaken’ wilde stellen. Vanuit slot Dillenburg broedde hij op de bevrijding van het Spaanse juk.
Toen op 1 april 1572 het Nederlandse plaatsje Den Briel viel, en andere steden zich aansloten bij het verzet, werd Willem van Oranje leider van de Nederlandse Opstand. Daarmee keerde het tij voor de Republiek en drong Willem van Oranje de Spanjaarden steeds verder terug.
368 jaar later, op 10 mei 1940, vluchtte koningin Wilhelmina samen met de Nederlandse regering voor de nazi’s. Vanuit Londen hielp zij het verzet en de morele ondersteuning van het volk. Vijf jaar later voltrok zich de omwenteling en was zij een gevierd Koningin. Dat laat zien dat een bestuur in het buitenland blijvend gevaarlijk kan zijn voor de agressor.
De noodzaak van een parallelle regering
Volgens Poetin is de sleutel tot zijn succes het uitschakelen van het Zelensky-bewind. Poetin meent dat als hij de Zelensky-spin die het Oekraïense web bijeenhoudt, elimineert, de aandrijving van het Oekraïense verzet uiteenvalt. Daarop blijft Poetin hopen. Zelensky zou daarom een parallelle regering moeten vormen in het buitenland. Mochten Kiev en Zelensky in Russische handen vallen, dan neemt die parallelle regering het over.
Lees ook dit commentaar van René van Rijckevorsel: Westerling kent Oekraïense moed alleen nog uit films
Dat werkt ontmoedigend voor Poetin. Ten eerste doordat de Russische president weet dat de strijd dan nog niet gestreden is wanneer Kiev is ingenomen. Ten tweede doordat het moreel van de bevolking intact kan blijven. Mocht Kiev vallen, dan kunnen Oekraïners in hun hart nog vrijheidsstrijder blijven. Zij wachten het juiste moment af. Dat kan die parallelle regering voeden en die kan, wanneer het tij keert, daarop inspringen. Of, zoals Winston Churchill gedurende de donkerste dagen van de Blitz aangaf: ‘[daar] de strijd voortzetten, totdat, in Gods goede tijd, de Nieuwe Wereld, met al zijn macht naar voren treedt om de Oude Wereld te redden en te bevrijden’.