Kunnen Amerikanen aanvaarden dat opnieuw kinderen het slachtoffer zijn geworden van doorgeslagen wapenbezit? Door een verzwakte wapenlobby ligt er nu een kans om met kleine stappen de regels aan te scherpen, schrijft Victor Pak.
Victor Pak (1995) is redacteur bij EW. Wekelijks op zaterdag blogt hij over wat er speelt in de Amerikaanse politiek.
Opnieuw rouwen Amerikanen om vermoorde kinderen. Bijna tien jaar na de slachtpartij op een basisschool in het dorp Sandy Hook (Connecticut) was weer een basisschool het doelwit van het gruwelijke wapengeweld dat de Verenigde Staten teistert. In de Texaanse plaats Uvalde stierven negentien kinderen en twee docenten door toedoen van een achttienjarige buurtgenoot.
Wapengeweld doet filosofie achter het wapenbezit tekort
In de Verenigde Staten zijn naar schatting bijna 400 miljoen wapens in omloop. Er zijn meer wapens dan inwoners in het land, toch bezit slechts 42 procent van de Amerikanen een wapen. Het is een misvatting dat schietpartijen zoals in Uvalde of moorden door criminelen het meest voorkomende wapengeweld is. Van de 45.222 Amerikanen die in 2020 stierven door een wapen, pleegden ruim 24.000 zelfmoord.
Het gruwelijke wapengeweld doet de filosofie achter het vrije wapenbezit tekort. In Federalist Paper 29, de oprichtingsdocumenten van de Verenigde Staten, schreef de politicus en econoom Alexander Hamilton over nut en noodzaak om snel milities te kunnen oprichten bij een aanval op de jonge natie. Daarnaast beargumenteerde de staatsman James Madison in Federalist Paper 46 dat de bewapening van burgers ook een afschrikmiddel is tegen de militaire macht van de federale overheid.
Hooggerechtshof geeft Congres en staten recht wapenwetten te maken
Uit die tweeledige opvattingen kwam het tweede amendement op de Amerikaanse Grondwet voort. ‘Een goed geregelde militie, noodzakelijk voor de veiligheid van een vrije staat, het recht van het volk om wapens te houden en te dragen, zal niet worden geschonden.’
Lees ook: Ruim tweehonderd jaar later staat dat recht nog steeds fier overeind. In 2008 verbood het Hooggerechtshof Amerikaanse staten en districten om inwoners hun recht op wapenbezit te ontzeggen. In datzelfde oordeel sprak het Hof zich ook uit voor het recht van de Amerikaanse overheid om wapenbezit te reguleren.
Het tweede amendement is geen absoluut recht, de overheid mag beperkingen aan het wapenbezit opleggen. Bijvoorbeeld op specifieke plaatsen, zoals scholen, en aan mensen met psychische problemen en ex-gedetineerden. Het is aan het Amerikaanse Congres en de parlementen in de vijftig Amerikaanse staten om de regels op te stellen.
In Uvalde konden politie en bewakers van de school pas laat ingrijpen
Het Congres liet de afgelopen jaren na om wapenwetten te maken. Na Sandy Hook en andere gewelddadige schietpartijen was er altijd de machtige nationale belangenorganisatie National Rifle Association (NRA) die de Republikeinen onder druk zette om niets te doen. Republikeinen die daarvoor openstonden konden rekenen op felle campagnes die waren georganiseerd door de wapenlobby. Alleen tijdens het presidentschap van Donald Trump was er een kleine doorbraak.
Na de dodelijkste schietpartij in de Amerikaanse geschiedenis in Las Vegas werden specifieke kolven verboden, waardoor semiautomatische wapens niet als volautomatische wapens konden vuren.
Dat soort kleine doorbraken is na de schietpartij in Uvalde ook mogelijk. Op de basisschool bleek opnieuw dat gewapende bewakers op scholen niet genoeg kunnen doen om maniakken met zware wapens tegen te houden. Het aarzelende politieoptreden toont aan dat zelfs geoefende agenten niet direct zijn opgewassen tegen een eenzame gek, maar vele kostbare minuten nodig hebben om een schietpartij te beëindigen.
Gebroken wapenlobby biedt kans op doorbraak in wapendebat
Lees ook: Amerika, een vreedzaam land, vol geweld
Daarbovenop komt de tanende macht van de NRA. De belangenclub vroeg faillissement aan en ging bijna ten onder aan mismanagement. Voor Republikeinen die willen instemmen met een lichte wapenregulering wordt het electorale risico kleiner. Zo stemden vorig jaar acht Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden voor een wet ingediend door Democraten die een antecedentencontrole verplicht bij de verkoop van een wapen buiten officiële wapenwinkels om. Dat dit vooralsnog niet gebeurt, is een van de grootste mazen in de wet die wapenverkopen regelt.
Het betekent geen grote hervorming van de wapenwetgeving – dat kan in het verdeelde politieke landschap niet worden verwacht – maar kleine stappen vooruit op weg naar betere en verstandige wapenwetten zijn nog altijd mogelijk.