Premium Lock Foute trend: de oorlog in Oekraïne als excuus voor economische misère

21 juni 2022Leestijd: 3 minuten
Lege schappen in de supermarkt. Onder meer zonnebloemolie is schaars door de oorlog in Oekraïne. Foto: ANP / Hollandse Hoogte / Dirk Hol

De geschiedenis leert dat oorlogen en sociaal-economische tegenslag niet per definitie bij elkaar horen. Sinds de Russische inval in Oekraïne lijken we dat helemaal te zijn vergeten, constateert Roelof Bouwman.

Roelof Bouwman (1965) is historicus en journalist. Hij schrijft wekelijks over politiek, geschiedenis en media

Talloze auteurs hebben in de loop der eeuwen in soms gloedvolle bewoordingen hun bedenkingen tegen het gruwelijke verschijnsel oorlog op papier gezet. Het leverde klassieke boeken op, zoals de wereldberoemde antioorlogsromans Die Waffen nieder! (Bertha von Suttner) en Im Westen nichts Neues (Erich Maria Remarque).

Toch zijn er ook altijd denkers en filosofen geweest met een alternatieve kijk op de zaak. Neem de negentiende-eeuwse Duitse geleerde Karl Marx en zijn kompaan Friedrich Engels. Beide mannen hadden de gewoonte om oorlogen zeer vurig te begroeten.

‘Revolutionerende’ effect van oorlog

Marx en Engels verkeerden in de overtuiging dat oorlogen een ‘revolutionerend’ effect konden hebben. Zodra een land met een hoge economische en culturele ontwikkelingsgraad een oorlog begon tegen een meer achterlijk land, leidde dat als vanzelf tot verspreiding van moderne ideeën en praktijken. Voor de bij uitstek moderne zaak van het door Marx en Engels ontwikkelde ‘wetenschappelijke’ socialisme kon dat alleen maar goed zijn.

Er zijn soms ook andere, niet-marxistische redenen om genuanceerd te spreken over de gevolgen van oorlogen. De Rotterdamse hoogleraar Hein Klemann heeft op dat punt een reputatie. In 2002 publiceerde hij een even omvangrijke als baanbrekende overzichtsstudie van de Nederlandse economie tussen 1938 en 1948.

Hoogconjunctuur tijdens Duitse bezetting

Volgens Klemann beleefde Nederland in de eerste twee jaren van de Duitse bezetting – 1940 en 1941 dus – een periode van hoogconjunctuur zoals we die sinds de late jaren twintig niet meer hadden gekend. De werkloosheid daalde ongekend snel en de industriële werkgelegenheid bereikte een hoger niveau dan ooit tevoren.

Premium Lock

Laden…

Premium Lock

Word abonnee en lees direct verder

Al vanaf €15 per maand leest u onbeperkt alle edities en artikelen van EW. Bekijk onze abonnementen.

  • Bent u al abonnee, maar heeft u nog niet een account? Maak die dan hier aan. Extra uitleg vindt u hier.

 

Premium Lock

Verder lezen?

U bent momenteel niet ingelogd of u hebt geen geldig abonnement.

Wilt u onbeperkt alle artikelen en edities van EW blijven lezen?

Bekijk abonnementen

Premium Lock

Er ging iets fout

Premium Lock

Uw sessie is verlopen

Wilt u opnieuw