Linkse wereldverbeteraars die het plattelandsleven willen opdoeken en samen met Rob Jetten dromen over Nederland als ‘Berlijn aan de Rijn’ staan in een lange traditie, constateert Roelof Bouwman.
Roelof Bouwman (1965) is historicus en journalist. Hij schrijft wekelijks over politiek, geschiedenis en media
In het rijke oeuvre van de vermaarde essayist Karel van het Reve (1921-1999) komen weinig passages voor over boeren. Wanneer je opgroeit in het Amsterdamse Betondorp als zoon van een journalist en daarna slavistiek studeert in Leiden, ontwikkel je waarschijnlijk weinig feeling met die beroepsgroep.
Daar staat tegenover dat Van het Reve, de enkele keer dat hij de agrarische sector in zijn beschouwingen betrok, wel steeds interessante dingen schreef.
Boer zou volgens stedelingen ongevoelig zijn voor landelijk schoon
Zo stelde Van het Reve in een opstel, voor het eerst gepubliceerd in het literaire tijdschrift Tirade (1960), de vraag aan de orde of de boer, krachtens zijn beroep, ongevoelig is voor landelijk schoon.
Vooral stedelingen hoor je dat vaak zeggen. De achterliggende redenering, zo legde Van het Reve uit, is dat een boer een stuk land bekijkt louter met het oog op de landbouw of de veeteelt:
‘Een “mooi” stukje land betekent voor hem een stukje land dat veel geld op kan brengen of er, in landbouwkundige zin, goed bijstaat. Voor wat “wij” de schoonheid van zo’n stuk land zouden vinden heeft hij daarom geen oog.’
Lees ook het spraakmakende commentaar van Arendo Joustra: Felle acties boeren mede verklaarbaar uit absolutisme van besluit kabinet
Een onzinnige theorie, meende Van het Reve. Vioolbouwers worden toch ook niet per definitie onberoerd gelaten door een mooi vioolconcert? En als er een paar van zulke vioolbouwers zouden bestaan, bewijst dat natuurlijk nog niet dat een praktisch belang bij violen ongevoeligheid voor vioolmuziek in de hand werkt.
Van het Reve demonteerde geloofsartikelen communisme
In 1969 publiceerde Van het Reve zijn klassiek geworden boek Het geloof der kameraden. Daarin demonteerde hij op sublieme wijze de geloofsartikelen van het communisme.
In de communistische wereldbeschouwing, benadrukte Van het Reve, is voor het traditionele boerenbedrijf geen plaats. Het is een leer zonder enige sympathie voor de eenvoudige, met de aarde en alles wat daarop groeit verbonden landman.
Lees ook dit essay van Gerry van der List
Sterker nog, aldus Van het Reve: ‘Men stelde zich voor dat er aan die landman een einde zou komen. In het Manifest der Kommunistischen Partei (1848) wordt met verachting gesproken over het ‘Idiotismus des Landlebens’. De landbouw behoort een industrie te worden. Zij die deze tak van nijverheid bedrijven zullen in grote “tuinsteden” wonen en hun werk zal in belangrijke mate gemechaniseerd zijn.’
Jetten wil van Nederland ‘Berlijn aan de Rijn’ maken
Nederland moet ‘Berlijn aan de Rijn’ worden, zei Rob Jetten in 2019 bij de Algemene Politieke Beschouwingen. Dat was helemaal in de geest van het Manifest.
Stedelingen die weinig begrijpen van boeren en linkse wereldverbeteraars die het plattelandsleven willen opheffen: het zijn geen kwesties die pas spelen sinds de stikstofplannen van het vierde kabinet-Rutte. Fijn dat Karel van het Reve ons daaraan blijft herinneren.