De Europese Centrale Bank moet Italië te hulp schieten

Het verschil in rente op Duitse en Italiaanse staatsobligaties dreigt verder op te lopen doordat de Europese Centrale Bank zijn opkoopprogramma’s afbouwt. Tijd voor de bank om een ongebruikt middel in te zetten, schrijft Jeroen van Wensen. 

Het verschil tussen de tienjarige Duitse (1,2 procent) en Italiaanse (3,2 procent) staatslening bedraagt begin juli 2 procentpunt. Dat steekt nog magertjes af bij het verschil van 5 procentpunten op het hoogtepunt van de eurocrisis in 2012.

Maar de toenemende spread, het renteverschil tussen ‘Noord’ en ‘Zuid’ liep afgelopen maand hard op, baart ook tien jaar later weer zorgen.

Verschil te groot door speculatie

Verschillen in rente in de eurozone zijn toe te juichen, want het laat zien dat de markt zijn werk doet. Het risico op wanbetaling door de Italiaanse overheid wordt door beleggers hoger ingeschat dan wanbetalingen door de Nederlandse overheid – en dat is logisch, omdat Nederland zijn huishoudboekje beter op orde heeft.

De Italianen kijken aan tegen een kolossale staatsschuld van 2.677 miljard euro, anderhalf keer de omvang van de Italiaanse economie. De Nederlandse staatsschuld bedraagt met een omvang van 440 miljard euro ongeveer de helft van de economie.

Maar de kans bestaat dat die gezonde extra risicopremie wordt ingeruild voor een ‘speculatiepremie’. Markten gaan speculeren op een mogelijk bankroet van Italië, waardoor de rente op staatsleningen omhoog giert.

Dat gebeurde al eerder in 2012

In 2012, op het hoogtepunt van de eurocrisis, ontwikkelde de Europese Centrale Bank (ECB) daarom de monetaire bazooka OMT. De bank kan staatsobligaties van een land opkopen als de rente te hard stijgt – waardoor de rente weer daalt.

Maar OMT (wat staat voor rechtstreekse – outright – monetaire transacties) komt wel met voorwaarden. Een land moet zijn huishoudboekje op orde brengen en de de begroting laten goedkeuren door het noodfonds ESM, dat wordt beheerd door de Europese Commissie.

OMT was de technische uitwerking van de uitspraak ‘Whatever it takes’ van de toenmalige ECB-president en de huidige premier van Italië Mario Draghi op 26 juli 2012. De rentes van Zuid-Europese landen liepen daarna onmiddellijk terug. De bank heeft OMT daardoor nooit hoeven inzetten.