Kort nadat ze niet langer Europees Commissaris was, lobbyde Neelie Kroes al voor Uber. Ondanks een Brussels verbod daarop. Dit soort schandaaltjes achtervolgt Steely Neelie al heel haar politieke carrière, maar ook deze VVD-prominent lijkt te beschikken over een laag teflon, schrijft Philip van Tijn.
Philip van Tijn is bestuurder, toezichthouder en adviseur. Hij schrijft wekelijks een blog over de actualiteit.
Neelie Kroes heeft zich hoogstwaarschijnlijk niet gehouden aan de gedragsregels die gelden voor (ex-)leden van de Europese Commissie. Evenmin heeft ze zich gehouden aan de zogeheten afkoelingsperiode die tot dezelfde spelregels behoort.
Dit zou ze hebben gedaan om het miljardenbedrijf Uber, dat indertijd ook in Nederland voet aan de grond probeerde te krijgen, een kontje te geven. Niet vanwege de blauwe ogen van de überbaas van Uber, maar omdat ze hiervoor naar verluidt 200.000 euro beurde.
Europees Parlementslid Paul Tang (PvdA) heeft al verklaard dat hij een klacht zal indienen bij Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie. Ook op andere fronten zijn de rapen gaar. Een hoogtepunt voor de inmiddels niet meer zo piepjonge Neelie is het ook al niet: omdat dit nieuws voortvloeit uit een grootscheeps onderzoek naar de handel en wandel van Uber door het internationale journalistieke onderzoeksplatform ICIJ is mevrouw Kroes overal voorpaginanieuws, vooral in het Verenigd Koninkrijk. Zo is The Guardian, top-kwaliteitskrant sinds ruim twee eeuwen, de belangrijkste pijler onder het onderzoeksplatform, waarvan in Nederland Het Financieele Dagblad en Trouw deel uitmaken.
Tien jaar Europees Commissaris na negen jaar Heinekenbier
Neelie Kroes is niet zomaar iemand. Jaren was zij binnen de VVD een rijzende ster, maar eigenlijk was ze altijd al gerezen. Al jong werd ze Tweede Kamerlid en aansluitend staatssecretaris. Ze was continu op de voorpagina’s te vinden, had altijd een mening, precies op het juiste moment neigend naar de conservatieve vleugel en dan weer naar de progressieve kant. In die laatste hoedanigheid was zij in 1989 medeverantwoordelijk voor een kabinetscrisis: intussen was zij twee termijnen minister geweest in de kabinetten-Lubbers I en II.
Daarna leek het even stil te worden rond Neelie. Bedrijven en instellingen stonden niet in de rij om haar het hof te maken en ze moest volstaan met de net verzelfstandigde Universiteit Nyenrode, waar ze negen jaar president was (bij andere universiteiten heet dat ‘voorzitter’, maar daarvoor doet Neelie het niet!).
Abonnee worden?Dagelijks op de hoogte blijven van de laatste actualiteiten, achtergronden en commentaren van onze redactie? Bekijk ons aanbod en krijg onbeperkt toegang tot alle digitale artikelen en edities van EW.
Bekijk de mogelijkheden voor een (digitaal) abonnement hier
Het waren, zo valt nog te beluisteren, vrolijke jaren daar in Breukelen, waar the sky the limit was. Zelfs daar deed zich niettemin een schandaaltje voor, toen de studenten wilden overgaan van Heinekenbier op Bavaria (de belangrijkste beslissing op Nyenrode), maar dat hield de president tegen. Naar verluidt vanwege de grote bijdrage van Heineken aan Nyenrode en het bestaan aldaar van de Heinekenleerstoel, maar dat was natuurlijk kwaadsprekerij: Neelie vond Bavaria domweg niet lekker.
In 2004 bereikte zij haar bestemming: ze werd Europees Commissaris. Tot 2010 had ze de portefeuille Mededinging, van 2010 tot 2014 de Digitale Agenda. Als Commissaris voor Mededinging haalde zij de voorpagina’s door in totaal voor 9 miljard euro aan boetes uit te delen wegens oneerlijke concurrentie. Op de binnenpagina stond jaren later dat de rechter, of een andere instantie, de boete had teruggedraaid. Over haar functioneren als Commissaris voor Digitale Agenda zijn weinig heldenfeiten bekend, al kon je Neelie midden in de nacht wakker maken om te oreren over de noodzakelijke innovatie. Bij Mededinging had ze haar macht gebruikt om Nederlandse bedrijven ter zake van concurrentie scherper te beoordelen dan andere, naar kwade tongen beweren omdat zij na haar ministerschap niet één belangrijk commissariaat bij een Nederlands bedrijf aangeboden had gekregen.
Zo’n ‘afkoelingsperiode’ is er niet zomaar
Nu dan, in 2022, is het Groot Nieuws dat mevrouw Kroes al goede diensten aan een multinational leverde terwijl haar afkoelingsperiode als Europees Commissaris nog gaande was. De onderzoekers konden niet aantonen dat zij daarvoor ook al werd betaald, maar dat is natuurlijk bijzaak: zo’n betaling kan wel even wachten! Die afkoelingsperiode is er niet voor niets, want het zou raar zijn als een (ex-)Commissaris de volgende dag al zijn (m/v) vergaarde kennis te gelde maakt bij bedrijven die hij daags tevoren nog moest controleren. En achttien maanden is een overzienbare korte periode, lijkt me. Zelfs in Nederland, dat altijd door Brussel wordt gekapitteld, zijn we nu al verder, geloof ik.
Volgens Neelie is er natuurlijk niets aan de hand. Die aangetoonde telefoontjes over Uberzaken met toenmalige VVD-ministers als Mark Rutte, Henk Kamp en Melanie Schultz van Haegen en al die andere contacten die te maken hadden met de belangen van Uber, hadden louter plaats omdat zij krachtens een regeringsverzoek start-ups naar Nederland probeerde te krijgen!
Gebrekkig journalistiek geheugen en Neelie’s teflonlaag zijn wél een gelukkig huwelijk
Zo heeft bij mevrouw Kroes alles een reden, maar er is langzamerhand een waslijst van zaken die haar in Britse kranten de bijnaam Steely Neelie hebben opgeleverd. Haar benoeming in 2004 was dan ook geen gelopen race, al was het maar omdat ze een lucratieve functie op de Bahama’s niet had gemeld. Op de Bahama’s! En zo kunnen we uit elke fase van haar glanzende carrière wel interessante, leuke en saillante voorbeelden noemen van gedrag dat niet onder het begrip ‘onkreukbaar’ valt.
Dit schreef Philip van Tijn eerder over Neelie Kroes: Feministen, beoordeel vrouwen op hun prestaties!
En nu dus dit. Maar het gekke is, ondanks die krantenkoppen en de gezwollen reactie van Paul Tang en anderen, dat we het hier helemaal niet hebben over iets nieuws, want de Uberaffaire was al lang en breed bekend in 2016. Ik heb een interview van de Belgische omroep BRT met Neelie Kroes bewaard, waarin zij is geconfronteerd met precies datgene wat nu door het ‘onderzoeksplatform’ groot is weergegeven.
Het interview zou ik graag, ongetwijfeld tot vreugde van de lezer, in zijn geheel afdrukken, maar ik volsta met de kernzin. Nadat de interviewer had verteld over haar werkzaamheden voor Uber, confronteerde hij Neelie met haar uitspraak tijdens de hearings in 2004: ‘After my period in the Commission I will not take any responsability in the business world – even not for example a Bed and Breakfast activity.’ Kroes antwoord is een zeldzaam voorbeeld van overbluffen: ‘Toen kon ik niet inschatten dat er nóg een termijn zou komen.’ Alsof dat iets aan de zaak verandert!
Dat een en ander zes jaar later als Nieuws wordt geserveerd, kan betekenen dat de komkommertijd is aangebroken óf duiden op een gebrekkig journalistiek geheugen. Maar ik denk dat het vooral weer een voorbeeld is van het mechanisme dat al een leven lang alles van Neelie Kroes afglijdt.