In de boekenwereld bestaat het fascinerende fenomeen van de ongelezen bestseller, schrijft Roelof Bouwman. Twee auteurs gelden in dit genre als toppers.
Roelof Bouwman (1965) is historicus en journalist. Hij schrijft wekelijks over politiek, geschiedenis en media
Mensen die hun geld verdienen in het boekenvak ontvangen elke week op twee momenten belangrijke informatie.
Om te beginnen is er elke woensdag, zo rond het middaguur, een nieuwe editie van de Bestseller 60. Dat is een door de stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB) samengestelde hitparade van de zestig boeken die de voorgaande week het vaakst zijn verkocht.
Titels die in Bestseller 60 staan, kun je maar beter op voorraad hebben
Uitgevers en auteurs zijn daarnaar uiteraard heel benieuwd, maar ook boekhandelaren. Titels die in de Bestseller 60 staan, kun je maar beter op voorraad hebben, want kennelijk zijn er klanten voor.
Alleen de media vinden Nederlandse literatuur nog interessant, schreef Roelof Bouwman vorig jaar
Ook Boekblad, het vakblad voor de boekenbranche, komt elke week met niet te missen informatie: over de omzet op de boekenmarkt. Die fluctueert nogal. De eerste maanden van het jaar zijn – op de Boekenweek na – meestal vrij rustig. In juni en juli trekt de verkoop aan en in oktober is er altijd de Kinderboekenweek die voor extra drukte zorgt. Maar de topmaanden zijn november en december, met de week vóór kerst als grootste uitspringer. Voor veel boekhandelaren zijn dat cruciale dagen.
Worden alle aangeschafte boeken ook daadwerkelijk gelezen? Helaas bestaan daarover geen betrouwbare cijfers. Wel wordt er in boekenland regelmatig over gespeculeerd, doorgaans off the record.
Bestseller die door niemand is uitgelezen: Gorbatsjovs Perestrojka
Als het schoolvoorbeeld van een onverbiddelijke bestseller die waarschijnlijk door niemand is (uit)gelezen, geldt nog altijd het in 1987 verschenen Perestrojka. Een nieuwe visie voor mijn land en de wereld, geschreven door Michail Gorbatsjov. De hervormingsgezinde Sovjet-leider genoot in het Westen een reputatie als knuffelcommunist. Dat maakte zijn boek, hoe onleesbaar ook, tot een hebbeding. Er gingen in Nederland ruim 250.000 exemplaren over de toonbank, een fenomenaal succes.
Begin jaren negentig, na het aftreden van Gorbatsjov en het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, werd Perestrojka massaal afgedankt. Op vrijmarkten kon je – letterlijk – over het boek struikelen.
Een soortgelijk lot trof tezelfdertijd De duivelsverzen van de Brits-Amerikaanse schrijver Salman Rushdie. Een paar maanden vóór het boek in 1989 in Nederland op de markt kwam, vaardigde de Iraanse ayatollah Ruholla Khomeini een islamitisch doodvonnis uit tegen de auteur. Hij zou de profeet Mohammed hebben beledigd.
Nederlandse moslimleiders, onder wie de latere GroenLinks-lijsttrekker Mohamed Rabbae, eisten van het kabinet-Lubbers dat het boek werd verboden. Ambtenaren van Justitie toetsten De duivelsverzen op strafbaarheid. Het verzoek werd afgewezen en er kwamen demonstraties.
De duivelsverzen werd vooral aangeschaft uit solidariteit met Rushdie
Ook in het Westen werd Rushdie verraden, schreef Robbert de Witt vorige week
Het idee dat aanschaf van De duivelsverzen kon worden geïnterpreteerd als een blijk van solidariteit met de inmiddels ondergedoken Rushdie, zorgde ervoor dat het boek een enorme bestseller werd. Maar lang niet alle kopers werden lezers – de ingewikkelde verhaalstructuur van De duivelsverzen nodigde daartoe ook niet uit. Toen Rushdie vervolgens van de voorpagina’s verdween, verdween hij ook uit veel boekenkasten. In 2005 – alweer zeventien jaar geleden – stond hij voor het laatst in de Bestseller 60.
Maar schrijversroem is soms een wrang fenomeen. Op 12 augustus werd Rushdie in Chautauqua in de staat New York neergestoken door een vermoedelijke moslimterrorist. Opnieuw kwam de auteur van De duivelsverzen wereldwijd in de schijnwerpers te staan als symbool van de bedreigde vrijheid van meningsuiting.
Het eerstvolgende boek van Rushdie zou dus best eens een enorme klapper kunnen worden. There is no business like book business.