Ingezonden opinie: Minister Kaag sloopt retail, mkb, economie en samenleving

03 november 2022Leestijd: 5 minuten
Bakkerij D’n Bekker dicht door hoge energieprijzen. Foto: ANP

Minister van Financiën Sigrid Kaag (D66) lijkt zich niet te bekommeren om ondernemers die kampen met hoge energiekosten, schrijft Hans van Tellingen. In plaats van compensatie is het veel beter om de belastingen te verlagen, te beginnen met belastingen op energie.

Mijn favoriete kaas- en delicatessenwinkel heeft het moeilijk. Afgelopen zaterdag vertelde de ondernemer mij dat zijn energierekening van 1.000 naar 7.000 euro per maand gaat. Zijn jaarlijkse marge is een stuk kleiner dan de 84.000 euro aan jaarlijkse energiekosten. Het is een drama.

Hans van Tellingen (1966) is geograaf en directeur/eigenaar van winkelcentrumonderzoeker Strabo bv. Hij is hoofdauteur van Waarom stenen winkels winnen. Van Tellingen werkt nu, wederom met medeauteurs, aan een nieuw boek: Stenen winkels, terug van nooit weggeweest.

Maar mijn favo kaasboer staat hierin niet alleen. Zo is er ook een bakker die zijn zes vestigingen moet sluiten, omdat de maandelijkse energierekening van 2.000 naar 13.000 euro stijgt. Zes zaken failliet. Tientallen medewerkers komen op straat te staan. En de ondernemer moet gedwongen zijn huis verkopen. Maar er zijn heel veel ondernemers die denken aan stoppen (of dat al gedaan hebben). Een op de vijf zelfs. Het gaat dan vooral om de energie-intensieve ondernemers. Zoals de eerder genoemde bakkers, de delicatessenzaken en de kaasboeren. Maar ook bijvoorbeeld de groenteboeren en de wasserettes.

Dit leed is niet het gevolg van marktmechanisme

Maar ligt dit dan aan minister Sigrid Kaag (D66) en haar beleid? Ja. Is dit de schuld van het kabinet? Ja. Zijn onze bewindvoerders hiervoor verantwoordelijk? Ja. Want dit leed is niet het gevolg van marktmechanisme. Nee, dit is vrijwel volledig te wijten aan kabinetsbeleid. Waarbij de minister van Financiën een hoofdrol heeft opgeëist in dit zakelijke en maatschappelijk drama.

Zo is de inflatie een gevolg van drie jaar coronabeleid. Er werd veel geld in de economie gepompt, terwijl grote delen van de economie gedwongen werden gesloten. Gevolg is dat er veel lucht in de economie zit. En daar weer het gevolg van is een forse inflatie, net als het personeelstekort. Maar er is veel meer aan de hand. Door bewust de fossiele brandstofproductie en -aankopen te beperken (ten faveure van het ‘klimaat’), zijn de energiekosten al ruim meer dan een jaar fors aan het stijgen. En als er dan oorlog uitbreekt in Oost-Europa zijn de rapen helemaal gaar. De gasprijs (en dus ook de olieprijs en de elektriciteit) schiet nog meer omhoog.

Lees ook dit omslagverhaal: Staat de economie op instorten?

Dat is geen gevolg van marktmechanisme. Want je kunt het de bakker niet kwalijk nemen dat de overheid de gasproductie en -aankopen heeft beperkt. En dat er daarnaast door de oorlog ook geen Russisch gas meer binnenkomt. Dat is dus te wijten aan geopolitiek. En de beperkte gasinkopen zijn te wijten aan het kabinet.

Kaag lijkt zich niet te bekommeren om het lot van die ondernemers

Want de ondernemer gaat kapot. Werknemers verliezen hun baan. Ondernemers moeten al hun hebben en houwen verkopen om de schulden verder te beperken. Een drama voor de ondernemer en zijn gezin. En ook de schatkist vaart er niet goed bij. Want het zijn de ondernemers die voor belastinginkomsten zorgen. En zonder goed gevulde schatkist kan de overheid minder geld uitgeven. Aan bijvoorbeeld uitkeringen, vluchtelingen, subsidies, gezondheidszorg, politie, leger, wegen en openbaar vervoer. Zonder ondernemers valt de economie dus stil. Verarmt iedereen. Inclusief de overheid zelf.

En minister Kaag snijdt zo in haar eigen vingers. Want een beetje basisinzicht in economie en financiën had haar kunnen leren dat haar beleid desastreus is. En geen misverstanden: ik gun mevrouw Kaag op het persoonlijke vlak het allerbeste. Maar zij is niet de juiste vrouw op de juiste plek. Het ontbreekt haar aan kennis en, het moet gezegd, ook aan empathie. Want zij lijkt zich niet te bekommeren om het lot van die ondernemers. En dus bekommert zij zich ook niet om het lot van de werknemers, de economie en het verwoestende effect op de gehele samenleving. Het is tijd voor een functie elders dus. Laat alsjeblieft iemand Financiën besturen die wél verstand van zaken heeft. Het is in alle opzichten mogelijk om een beter beleid te voeren. Ik geef een aanzet.

Veel beter is het om de belastingen te verlagen

Het is uiteraard mogelijk om huishoudens te ondersteunen met subsidie teneinde de stijgende energieprijzen te compenseren. Maar is dat wel een goed idee? Niet echt. Het betreft namelijk een socialistische reflex. Die altijd zal leiden tot meer regelgeving en meer ambtenaren. Veel beter is het om de belastingen te verlagen, te beginnen met belastingen op energie. Het is namelijk zo dat met elke huidige prijsstijging van de energiekosten de overheid meeprofiteert doordat de belastingen in een percentage zijn uitgedrukt van de werkelijke kosten. Sterker nog, daarna wordt dat hogere tarief ook nog eens met btw vermeerderd. Lagere btw of zelfs geen btw betekent dan ook fors lagere inflatie. En als ook de andere belastingen op de energie worden verlaagd (het liefst tijdelijk naar ‘nul’), dalen de energiekosten nog meer.

Dat is fijn voor autorijders en voor huishoudens en ondernemers met hoge gas- en elektriciteitsrekeningen. Maar het gaat om veel meer dan dat. Lagere energieprijzen betekenen ook lagere productiekosten bij de bedrijven. En dus óók lagere prijzen in de winkel voor producten. Met als gevolg een lagere inflatie. Dat is beter voor de economie. Maar óók voor de portemonnee van (ook) de minderbedeelden. Als dan ook nog de btw op essentiële etenswaren wordt verlaagd of zelfs naar nul procent gaat, dan wordt het leven nóg betaalbaarder.

En hé, op bijna miraculeuze wijze worden zo ook vele faillissementen voorkomen. En persoonlijke drama’s voor de ondernemer en zijn gezin. Met een belastingverlaging (of beter: een tijdelijke verlaging naar ‘nul’) wordt een hoop leed voorkomen.

Hoge voorschotbedragen kunnen winkeliers de kop kosten

In eerste instantie lijkt de overheid minder belastinginkomsten te genereren op deze wijze. Maar de schade die wordt voorkomen (faillissement van bedrijven, persoonlijke faillissementen, mensen in de armoede, honger, veel meer uitkeringstrekkers, enzovoorts) is vele malen groter. Het is nu even investeren voor de overheid, maar uiteindelijk worden de vruchten geplukt van de belastingverlagingen, die in ons aller voordeel zijn. De minima profiteren, de middengroepen, de hogere inkomens. Maar met name ook de mkb’er, de ruggengraat van de samenleving en de grootste werkgever van de maatschappij: 64 procent van de werknemers werkt bij een mkb-organisatie. En, het is al eerder gesteld, ondernemers zijn de grootste financier van de overheid qua belastinginkomsten.

De gasprijzen dalen overigens weer. Dat houdt in dat de gigantische voorschotbedragen te hoog zijn. En dat de winkelier veel moet voorfinancieren. Dat kan hem de kop kosten door een gebrek aan liquiditeiten. In dit geval moet de overheid daarom de energiebedrijven voorschrijven dat deze het maandelijkse voorschotbedrag niet veel te hoog maken. Regel dat. En regel dat snel. Dat is mijn dringende advies.

Steun de ondernemer. En verlaag de belastingen op energie. Maak er een tijdelijk nultarief van. En de hele samenleving profiteert. Het is nog niet te laat. Maar dat betekent wel dat de essentiële post van Financiën moet worden bemenst door iemand met verstand van zaken. En die persoon is niet mevrouw Kaag.