Sommige boeken zijn veertig jaar na dato nog actueel. Een Amerikaanse wetenschappelijke uitgeverij publiceerde deze maand een boek van de Nederlandse journalist Willem Oltmans over de moord op president John F. Kennedy.
In Nederland verscheen het boek veertig jaar geleden. Oltmans overleed in 2004.
Het boek, uitgegeven door de University Press of Kansas, is getiteld Reporting on The Kennedy Assassination. De vertaling telt zeshonderd voetnoten en bevat een uitgebreide toelichting die duidelijk moet maken waarom het werk van Oltmans van waarde is voor wetenschappers en schrijvers die onderzoek doen naar de moord op Kennedy in 1963.
Deze wetenschappelijke editie van Oltmans’ boek voor de Engelstalige markt wordt gezien als een belangrijke aanvulling op de grote hoeveelheid literatuur die aan de moord is gewijd. Als enige van de wetenschappelijke en journalistieke onderzoekers die zich met de moord bezighielden, had Oltmans tien jaar lang toegang tot George de Mohrenschildt, een vriend van Kennedy’s vermeende moordenaar Lee Harvey Oswald. De Mohrenschildt was een van de belangrijkste getuigen die zijn gehoord door de officiële commissie die de moord op de Amerikaanse president onderzocht.
Het geïllustreerde boek is gebonden, telt 396 pagina’s
en kost in de Verenigde Staten 34,95 dollar. Hier
te bestellen zonder verzendkosten.
De bezorger van het boek is
dr. Michael A. Rinella, die eerder George de Mohrenschildts boek Lee Harvey Oswald as I Knew Him publiceerde. In de Verenigde Staten geldt hij als kenner van de literatuur over Dallas, Oswald en De Mohrenschildt. Rinella schreef een uitvoerige en gedetailleerde inleiding bij Oltmans’ boek, dat in 1977 verscheen bij uitgeverij A.W. Bruna & Zoon (Utrecht/Antwerpen) onder de titel Een reportage over de Kennedy-moordenaars.
Geschreven ‘in minder dan een week’
Aan Oltmans’ tekst heeft Rinella zeshonderd noten toegevoegd om zaken te verduidelijken, te verwijzen naar bronnen die de afgelopen veertig jaar zijn verschenen of vrijgegeven, en om fouten van de auteur te verbeteren. Oltmans schreef het boek naar eigen zeggen in minder dan een week. In de bijlage van de Engelstalige editie is een door Rinella geannoteerde transcriptie toegevoegd van het drie uur lange getuigenverhoor van Oltmans op 1 april 1977 door de commissie van het Amerikaanse parlement die het onderzoek naar de moord had heropend. Ook is de briefwisseling tussen Oltmans en De Mohrenschildt opgenomen.
Oltmans’ boek is met steun van het Nederlands Letterenfonds vertaald door David Stephenson. De University Press of Kansas, opgericht in 1946, vertegenwoordigt zes universiteiten die in de staat Kansas zijn gevestigd.
Willem Oltmans (1925-2004) raakte betrokken bij het onderzoek naar de moord op Kennedy, waarvan velen beweren dat die nooit door één man kan zijn gepleegd – zoals de officiële versie wil doen geloven. Het verhaal van Oltmans draait om een toevallige ontmoeting met de moeder van de vermeende moordenaar op J.F. Kennedy Airport in maart 1964, vier maanden na de moord op Amerika’s 35ste president. Zijn gesprekken met Marguerite Oswald leidden tot verder onderzoek en uiteindelijk in 1967 tot contacten met de Texaanse geoloog George de Mohrenschildt (1911-1977), die Oswald (1939-1963) goed had gekend. Oltmans interviewde De Mohrenschildt diverse keren voor de NOS en schreef tussen 1967 en 1977 uitvoerig over hem in zijn dagboeken en gepubliceerde Memoires.
De Mohrenschildt reisde in 1977 naar Nederland om op veilige grond zijn betrokkenheid bij de moord te onthullen, maar verdween plotsklaps tijdens een bezoek dat hij en Oltmans aan Brussel brachten. Later die maand werd hij dood aangetroffen in Florida; zelfmoord volgens de politie. Pas na de dood van de Texaan schreef Oltmans het nu vertaalde werk.
Volgens Rinella was De Mohrenschildt niet rechtstreeks betrokken bij de moord op Kennedy, maar had hij verzuimd de autoriteiten te informeren over de vermeende moordaanslag van Oswald op de extreem-rechtse generaal Edwin A. Walker, zeven maanden voor de moord op Kennedy. De Mohrenschildt verdacht Oswald van die aanslag, maar was bang dat hij voor het verzuim de politie te waarschuwen in de cel zou belanden. Rinella verwijt Oltmans in zijn inleiding dat hij niet heeft geregeld dat De Mohrenschildt kon getuigen, onder voorwaarde dat hij niet zou worden vervolgd.
Rehabilitatie
De Amerikaanse editie van Oltmans’ boek is een rehabilitatie van Oltmans in de Engelstalige wereld. Daar baseren schrijvers, wetenschappers en onderzoekers zich volgens Rinella op foutieve en onvolledige informatie die over Oltmans is verspreid. Het belang van Oltmans voor het onderzoek naar de Kennedy-moord is volgens Rinella dat hij De Mohrenschildt veel langer heeft gekend dan welke Amerikaanse onderzoeker ook en een aanmerkelijk veelzijdiger beeld van hem schetst dan alle andere auteurs.
Volgens Rinella heeft Oltmans als onderzoeksjournalist deugdelijk onderzoek verricht, hield hij contact met andere onderzoekers en interviewde hij vele betrokkenen. Bovendien was hij, anders dan veel van zijn collega’s, niet bevooroordeeld. Zo hield hij de mogelijkheid open dat er inderdaad slechts één moordenaar is geweest, zoals de conclusie luidde in het officiële rapport van de Warren-commissie, genoemd naar haar voorzitter, opperrechter Earl Warren.
Ook laat Rinella zien dat het niet Oltmans’ doel was om snel geld te verdienen aan zijn verhaal over De Mohrenschildt. Hij noemt de relatie van Oltmans met De Mohrenschildt ‘oprecht’.
Oliver Stone
Rinella vertelt in het boek ook over de vriendschap tussen Oltmans en filmmaker Oliver Stone (1946), die Oltmans leerde kennen toen Stone nog een 23-jarige filmstudent in New York was.
Tijdens een bezoek van Stone aan Oltmans’ huis in Amsterdam suggereert deze hem een film te maken over De Mohrenschildt en de Kennedy-moord. Later komt de film opnieuw ter sprake in Stones huis in Venice, Californië. Oltmans is uiteindelijk zeer ontevreden met het resultaat. De film JFK uit 1991 won twee Oscars. In de film speelt Oltmans overigens zelf een kleine rol als George de Mohrenschildt. Stone roemde een eerdere, niet gepubliceerde vertaling van Oltmans’ boek als ‘verbazingwekkend’.
Het is in mei 2017 honderd jaar geleden dat Kennedy is geboren.